Η έξοδος του ερευνητικού πλοίου της Τουρκίας «Fatih» (DeepSea Metro II) στη θαλάσσια περιοχή κοντά στις τουρκικές ακτές της Αττάλειας δεν ήρθε ως έκπληξη στα τέλη Οκτωβρίου, σχεδόν έναν μήνα πριν τη σημαντική γεώτρηση του αμερικανικού κολοσσού της Exxon στο θαλάσσιο τεμάχιο «10» της κυπριακής ΑΟΖ. Η είδηση μάλιστα της απόκτησης και δεύτερου ερευνητικού πλοίου-γεωτρύπανου από τις τουρκικές αρχές προϊδεάζει πως στις αρχές του 2019 η Τουρκία θα προχωρήσει σε μια δυναμική διαδικασία -αναλόγως και των εξελίξεων στο Κυπριακό- συνολικής αμφισβήτησης του ερευνητικού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Γιατί τώρα

Παρά τα όσα ακούστηκαν ή γράφτηκαν σχετικά με τις πραγματικές δυνατότητες του «Πορθητή» για τη διενέργεια ερευνητικής γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο και παρά την προετοιμασία, σε προληπτικό επίπεδο, της κυπριακής διπλωματίας προκειμένου να αποτρέψει την Τουρκία από τη δημιουργία τετελεσμένων στην περιοχή, η παρουσία και μόνο του πλοίου-γεωτρύπανου της Τουρκίας ερμηνεύεται, από πηγές που μίλησαν στον «Π», ως ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση σε σχέση τόσο με το μέλλον της ενεργειακής συνεργασίας των κρατών της περιοχής όσο και αναφορικά με το πώς το φυσικό αέριο μπορεί να επιδράσει καταλυτικά στην επανέναρξη του διαλόγου στο Κυπριακό. Παρατηρητές των εξελίξεων που μίλησαν στον «Π» έκαναν λόγο για ενδιαφέρον timing που σε συνδυασμό με την ξεκάθαρη πρόθεση της Άγκυρας να μην παρενοχλήσει τις ενέργειες της Exxon εξυπηρετεί τέλεια το «wait & see της Τουρκίας» προκειμένου η τελευταία α) να αναγνώσει τις προθέσεις της ε/κ πλευράς σε σχέση με το Κυπριακό και β) να έχει πλήρη εικόνα για τις προοπτικές του τεμαχίου «10» μετά το πέρας της γεώτρησης της Exxon.

Συνολικό πλάνο ακύρωσης 

Έγκυρες ξένες διπλωματικές πηγές σημειώνουν στον «Π» πως η έξοδος του «Fatih» ανοικτά των τουρκικών παραλίων είναι μόνον η αρχή για ένα γενικότερο στρατηγικό πλάνο εκ μέρους της Τουρκίας προκειμένου να ακυρώσει, συνολικά, τον ενεργειακό σχεδιασμό της ΚΔ εντός του 2019 και ταυτόχρονα να εντάξει το κομμάτι των υδρογονανθράκων στον σκληρό πυρήνα των επόμενων βημάτων στο Κυπριακό. Παράλληλα η Άγκυρα στέλνει πολλαπλά πολιτικά μηνύματα σε όλα τα κράτη της περιοχής, με έμφαση στο Ισραήλ και την Αίγυπτο αλλά και στην Ουάσινγκτον – δεδομένων των επιμέρους πολύπλοκων πτυχών που υπάρχουν στην εν λόγω σχέση. Για την Άγκυρα, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η αρχή της κορύφωσης των στρατηγικών της ενεργειών σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες θα εξελιχθεί από δύο παράγοντες α) του πώς θα κινηθούν οι ΗΠΑ αναφορικά με την ανακάλυψη (ή μη) κοιτάσματος στο τεμάχιο «10» και β) του πού ακριβώς θα βρίσκεται το Κυπριακό στις αρχές του νέου έτους. Σε σχέση με αυτές τις δύο παραμέτρους και δεδομένου ότι η Τουρκία εισέρχεται, σταδιακά, σε κρίσιμες για τον Ερντογάν δημοτικές εκλογές (σ.σ. όπου το διακύβευμα της διατήρησης των μεγάλων δήμων της χώρας υπό το AKP) που θα τον δοκιμάσουν – σε εσωτερικό και εξωτερικό (οικονομία, Συριακό, κοκ) αυτό που αναμένεται σε σχέση με τη ΝΑ Μεσόγειο είναι κινήσεις υψηλών πολιτικών συμβολισμών και σταθμισμένης έντασης που θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν το σύνολο της κυπριακής ΑΟΖ.

Καλά ενημερωμένες πηγές μάλιστα ανέφεραν στον «Π» πως μετά τα τέλη Ιανουαρίου και με δεδομένο πως στο Κυπριακό θα υπάρχει στασιμότητα, η Τουρκία θα μπορούσε να κινήσει το «Fatih» (ή ακόμη και ένα δεύτερο πλοίο-γεωτρύπανο) στις εξής τοποθεσίες: α) θαλάσσιο τεμάχιο «3». Ενισχύοντας περαιτέρω το αφήγημα του αποκλεισμού των Τουρκοκυπρίων από το φυσικό αέριο της περιοχής και εντάσσοντας έτσι τους υδρογονάνθρακες ως πτυχή του Κυπριακού στην οποία πρέπει να επιτευχθεί συμφωνία για να προχωρήσει η διαδικασία της διαπραγμάτευσης. Η επιλογή του τεμαχίου «3» στέλνει, επιπλέον, πολλαπλά μηνύματα στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μετά την παρεμπόδιση του Saipem 12000 της ΕΝΙ τον περασμένο Φεβρουάριο β) θαλάσσιο τεμάχιο «6», προκειμένου η Τουρκία να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις «γκριζαρίσματος» σε ένα σημείο της κυπριακής ΑΟΖ όπου συναντιούνται τα θαλάσσια σύνορα Τουρκίας – Κύπρου -Αιγύπτου, κίνηση με σαφείς περιφερειακές προεκτάσεις και στον άξονα του ανταγωνισμού Καΐρου – Άγκυρας και γ) θαλάσσιο τεμάχιο «7», για το οποίο εσχάτως, τον περασμένο Οκτώβριο, η ΚΔ μπήκε στη διαδικασία αδειοδότησής του από υφιστάμενες εταιρείες λόγω της γειτνίασής του με τα «6», «8», «10», «11» – για γεωλογικούς κυρίως λόγους.

Τι να αναμένουμε

Αυτό που καθίσταται σαφές είναι πως οι επόμενες εβδομάδες θα κορυφώσουν τις κινήσεις κάθε εμπλεκόμενου μέρους στη ΝΑ Μεσόγειο με φόντο τη μεγάλη εικόνα των υδρογονανθράκων στην περιοχή. Η γεώτρηση της Exxon θεωρείται μάλιστα από παρατηρητές στην Κύπρο και στο εξωτερικό ως «καθοριστικής σημασίας» που ωστόσο σε περίπτωση μη εξεύρεσης μεγάλου κοιτάσματος θα μπορούσε «να μην καταστεί game changer». Αυτό όμως που αποκτά τεράστιο ενδιαφέρον είναι και ο τρόπος πρόσληψης των πραγμάτων από την τουρκοκυπριακή κοινότητα με τις δηλώσεις που προέρχονται τόσο από την πλευρά του λεγόμενου ΥΠΕΞ Κουντρέτ Όζερσαϊ όσο κι από την πλευρά του λεγόμενου υπουργού Ενέργειας Οζντίλ Ναμί, να εντάσσουν το φυσικό αέριο και τις ερευνητικές δραστηριότητες της ΚΔ στην εξίσωση του Κυπριακού με τους όρους του «διαμοιρασμού», της «συνεκμετάλλευσης» ή της εξεύρεσης, σε κάθε περίπτωση, μιας φόρμουλας διακανονισμού. Η Τουρκία πάντως σε κάθε περίπτωση ξεκίνησε το παίγνιο εμφάνισής της στην περιοχή διά μέσου πλοίου-γεωτρύπανου (ή και πλοίων στη συνέχεια) που θα προβεί σε γεωτρήσεις. Η κάθοδος του τελευταίου, εντός των επόμενων μηνών, εντός της κυπριακής ΑΟΖ δείχνει τέλος και να εξυπηρετεί και κάτι άλλο: Σε περίπτωση οριστικού κλεισίματος του Κυπριακού όπως το γνωρίσαμε, τη σηματοδότηση αυτού τη δίνει, με ένα νέο δεδομένο, η Τουρκία πράγμα που πρακτικά σημαίνει την αλλαγή παραδείγματος αλλά με επιστροφή σε ένα status quo οι επιπτώσεις του οποίου θα ξεφεύγουν από τις επιμέρους πτυχές (κατεχόμενα, ασφάλεια, εγγυήσεις κοκ) και θα προεκτείνονται στη θάλασσα, εντάσσοντας το θέμα των υδρογονανθράκων, οριστικά και ανεπιστρεπτί στην εξίσωση. Αλήθεια αν το «Fatih» κινηθεί τους επόμενους μήνες σε «3», «6» και «7» τι μπορεί να κάνει η Κυπριακή Δημοκρατία για να το σταματήσει;

Του Γιάννη Ιωάννου

Δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης“