Με το ερευνητικό πλοίο της Exxon, «Stena IceMax», να έχει ξεκινήσει ήδη εργασίες εντός του θαλασσίου τεμαχίου «10» της κυπριακής ΑΟΖ, η Κύπρος –και κατ’ επέκταση το Κυπριακό, εισέρχονται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα περίοδο, όπου η μεγάλη εικόνα της γεωπολιτικής της περιοχής μας που θα διαμορφωθεί από την ύπαρξη (ή μη) ενός μεγάλου αποθέματος θα μπορούσε να καταστεί καταλύτης εξελίξεων. Αυτό που καθίσταται ενδιαφέρον για όλους τους εμπλεκόμενους δρώντες, που τηρούν στάση αναμονής, είναι το γεγονός πως η γεώτρηση της Exxon και ακολούθως οι κινήσεις της μεγάλης αμερικανικής εταιρείας δημιουργούν προσδοκίες αλλά και συνδιαμορφώνουν τακτικές επιλογές για το αν θα μπορούσε να υπάρξει επανεκκίνηση του διαλόγου στο Κυπριακό.
Στο μυαλό του Αναστασιάδη
Αυτό που ευρέως κυκλοφορεί σε πηγαδάκια παρατηρητών, αλλά κι αναλυτών της περιοχής, είναι πως ο Πρόεδρος της ΚΔ προσλαμβάνει τη γεώτρηση της Exxon ως μια πολύ σημαντική εξέλιξη που κρίνει τη συνέχεια των πραγμάτων. Το γεγονός πως, τόσο η εταιρεία όσο και οι ΗΠΑ, τη συγκεκριμένη περίοδο δείχνουν να έχουν διασφαλίσει εγγυήσεις πως η Τουρκία δεν θα παρεμποδίσει τις εργασίες του «Stena IceMax» δημιουργεί εφησυχασμό, αλλά και κυλά, χρονικά, τα πράγματα στα μέσα με τέλη Ιανουαρίου, όπου η κ. Λουτ θα έχει ολοκληρώσει τους όρους εντολής της, το σκηνικό στο Κυπριακό θα έχει ξεκαθαρίσει, αλλά και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της Exxon θα δείχνουν αν ανοίγεται ένα μεγάλο παράθυρο ευκαιρίας για νέα γεωπολιτικά δεδομένα στην περιοχή –ιδίως σε περίπτωση που βρεθεί ένα μεγάλο κοίτασμα. Η γενικότερη αίσθηση που μεταφέρθηκε στον «Π» από καλά ενημερωμένους παρατηρητές είναι πως «η ελληνοκυπριακή πλευρά θεωρεί πως όσο μεγαλύτερο κοίτασμα βρεθεί, τόσο περισσότερο ενισχύεται η διαπραγματευτική θέση της ΚΔ σε σχέση με την Τουρκία». Η κριτική που υπάρχει προς τον ΠτΔ από τις ίδιες πηγές είναι πως «ο Πρόεδρος δείχνει να έχει τοποθετήσει όλες του τις μάρκες στο ‘10’».
Τα σενάρια
Τρία είναι πάντως τα βασικά σενάρια της επόμενης ημέρας της γεώτρησης στο θαλάσσιο τεμάχιο «10»: Η ύπαρξη ενός πραγματικά μεγάλου κοιτάσματος που θα καταστεί game-changer για την ενεργειακή συνεργασία των χωρών της περιοχής. Η ύπαρξη ενός κοιτάσματος που θα μπορούσε να επιφέρει περιφερειακές εξελίξεις και, τέλος, το worst case scenario ενός απογοητευτικού αποτελέσματος όπου στο κοίτασμα «10» δεν θα υπάρχει σημαντικό κοίτασμα υδρογονανθράκων. Για πολλούς αναλυτές της περιοχής, το «10» συνδέεται με την ευρύτερη προοπτική της Κύπρου σε σχέση με την ενέργεια, μιας και στα όσα χρόνια μεσολάβησαν από το 2011, η Κύπρος διαθέτει ένα μικρό κοίτασμα φυσικού αερίου στο οικόπεδο «Αφροδίτη» -που είναι άμεσα εμπορικά αξιοποιήσιμο. Στην πρώτη περίπτωση, πάντως, καθίσταται σαφές πως τον πρώτο λόγο για το τι θα συμβεί με ένα πραγματικά game-changer εύρημα έχει η Exxon, με τις επιλογές του αμερικανικού κολοσσού να αποτελούν, σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, μέρος ενός ευρύτερου γεωπολιτικού σχεδιασμού για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Μπορεί να είναι καταλύτης;
Το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου δείχνει να στρέφεται γύρω από το απλό, αλλά όχι απλοποιημένο, ερώτημα τού αν ένα μεγάλο κοίτασμα μπορεί να καταστεί καταλύτης στην περιοχή, προκειμένου να υπάρξει άμεσα διευθέτηση του Κυπριακού –ενισχύοντας μάλιστα τη διαπραγματευτική θέση της ελληνοκυπριακής πλευράς σε σχέση με την Τουρκία. Επί τούτου υπάρχουν, αυτή τη στιγμή, δύο σχολές σκέψεις, οι οποίες απαντούν, αντιστοίχως, καταφατικά ή αρνητικά, στο ερώτημα. Στην πρώτη περίπτωση η δημιουργία ενός τερματικού, από την Exxon, και η άμεση στόχευση προς την αγορά της Τουρκίας, για εξαγωγές, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για μια διαδικασία εξπρές από την οποία θα μπορούσε να επέλθει ένα άμεσο breakthrough στο Κυπριακό –δεδομένης και της στρατηγικής θέσης της Τουρκίας για μη αποκλεισμό από τα σχήματα περιφερειακής ενεργειακής συνεργασίας στην περιοχή. Στη δεύτερη περίπτωση, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο ένα μεγάλο κοίτασμα να καταστεί ένα επιπλέον διαπραγματευτικό κεφάλαιο στο Κυπριακό –δεδομένων των κινήσεων της Τουρκίας επί της κυπριακής ΑΟΖ, αλλά και του πάγιου επιχειρήματός της «περί αποκλεισμού των Τ/Κ από τον ενεργειακό σχεδιασμό της ΚΔ».
Αντί επιλόγου
Οι επόμενες εβδομάδες θα κρίνουν αν το φυσικό αέριο, κατά το δημοσιογραφικό κλισέ, μπορεί να καταστεί όντως ευλογία ή κατάρα για την Κύπρο. Αυτό που πρέπει να σημειωθεί πάντως είναι πως η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη αρχίσει. Σε κάθε περίπτωση, αυτοί που το 2015 ή 2016 μιλούσαν για μια προσέγγιση «gas, beyond gas» όπου η λύση του Κυπριακού θα δημιουργούσε την απαραίτητη συνθήκη για συνεργασία και σταθερότητα στην περιοχή, σε περίπτωση μη ανεύρεσης μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου, θα δικαιωθούν -αν στα τέλη Ιανουαρίου η Exxon δεν ανακοινώσει κάτι συγκλονιστικό. Η ύπαρξη όμως ενός μεγάλου κοιτάσματος θα μπορούσε να περιπλέξει τα πράγματα πέραν των προσδοκιών που όλοι έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας μιλώντας για το δικό μας, εν δυνάμει, «κυπριακό Ζορ». Keep calm λοιπόν, και ας περιμένουμε το τρυπάνι.
Του Γιάννη Ιωάννου
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης“