Με υψηλούς πολεμικούς τόνους αλλά και με διάθεση υλοποίησης, πέραν των εξαγγελιών, δείχνει να αποχαιρετά το 2018 ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναφορικά με τα όσα διαμορφώνονται στη βορειοανατολική Συρία. Η πιθανότητα μιας επιχείρησης στα πρότυπα των «Ασπίδα του Ευφράτη» και «Κλάδος Ελαίας» (2016 και 2017 αντίστοιχα), ανατολικά του Ευφράτη θα δημιουργούσε νέα δεδομένα επί του συριακού χάρτη, δοκιμάζοντας την τύχη του Ιντλίμπ – τελευταίου προπύργιου των Σύρων αντικαθεστωτικών, ενώ παράλληλα θα έθετε τις προϋποθέσεις για περιορισμό της κουρδικής επεκτατικότητας, υπαρξιακής απειλής για την ασφάλεια της Τουρκίας, στα βορειοανατολικά σύνορά της.

Σκληρή γλώσσα

Για τον Ερντογάν μια τέτοια επιχείρηση θα εξυπηρετούσε πολλαπλούς στόχους στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Η είσοδος της χώρας σε προεκλογικούς ρυθμούς λόγω των σημαντικών αυτοδιοικητικών εκλογών του Μαρτίου (στις 31) θα συσπείρωνε τον εθνικιστικό παράγοντα που τόσο πολύ χρειάζεται. Ακριβώς, μάλιστα, με τον ίδιο τρόπο που οι δύο προηγούμενες στρατιωτικές επεμβάσεις στη Συρία έπραξαν προεκλογικά αλλά και αμέσως μετά το πραξικόπημα του 2016. Επιπλέον, οι υψηλοί τόνοι Ερντογάν αποστέλλουν μηνύματα, με φόντο το Συριακό, σε όλους τους δρώντες της διεθνούς κοινότητας και δη στην Ουάσινγκτον -η οποία εμμένει να στηρίζει τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) που απαρτίζονται και από μονάδες Κούρδων της Συρίας- τους οποίους η Τουρκία εκλαμβάνει ως υπαρξιακή απειλή λόγω της ιδεολογικής τους συγγένειας με το PKK.

Ψυχροπολεμικό παίγνιο

Μια επερχόμενη σύγκρουση ανατολικά του Ευφράτη μεταξύ Τουρκίας, των συριακών αντιπροσώπων της (συριακά κι άλλα proxies του FSA) και των κουρδικών δυνάμεων θα δημιουργούσε περαιτέρω ρήξη στους κόλπους του ΝΑΤΟ – εξέλιξη που δείχνει να εξυπηρετεί την ατζέντα της Μόσχας αλλά και του Άσαντ στην παρούσα φάση. Η ισχυρή παρουσία αμερικανικών ειδικών δυνάμεων στο συριακό έδαφος (μάχονται εναντίον θυλάκων του ISIS αλλά και διασφαλίζουν μείωση της ιρανικής επιρροής στη δυτική Συρία) θα περιέπλεκε τα πράγματα, κάτι που έχει ήδη καταστεί σαφές σε διπλωματικό επίπεδο (έντονη διαφωνία του Τούρκου ΥΠΑΜ Χουλουσί Ακάρ και του Αμερικανού διπλωμάτη Τζέιμς Τζέφρι, ειδικού απεσταλμένου για τη Συρία), αλλά και λόγω των επιμέρους μίνι κρίσεων στις σχέσεις Ουάσινγκτον – Άγκυρας. Επιπλέον, η πρόθεση Ερντογάν να κινηθεί, εκ νέου, επιθετικά στη Συρία δείχνει να συνδέεται και με την ευρύτερη έκβαση του Συριακού με φόντο το Ιντλίμπ. Πολλοί ερμηνεύουν ότι εντός του 2019 το καθεστώς Άσαντ και οι σύμμαχοί του (Ιράν και Ρωσία) θα κινηθούν επιθετικά για την ανακατάληψη του Ιντλίμπ, προκειμένου να βρεθεί μια νέα δυναμική που θα κρίνει το τέλος του πολέμου και θα θέσει τις προϋποθέσεις για μια νέα διεθνή διαπραγμάτευση όπου πλέον το καθεστώς Άσαντ θα έχει ισχυρότερη διαπραγματευτική θέση. Μια τέτοια εξέλιξη σημαίνει πως η Τουρκία θα ήθελε, προκαταλαμβάνοντας τις εξελίξεις, να έχει θέσει νέα δεδομένα αναφορικά με το Κουρδικό στα βορειοανατολικά της σύνορα, με το worst case scenario γι’ αυτήν να είναι η δημιουργία ενός «δεύτερου Ιρακινού Κουρδιστάν», με Κούρδους της Συρίας συμπαθείς ή συγγενείς ιδεολογικά του PKK στα βορειοανατολικά της σύνορα.

Η μεγάλη εικόνα

Η αντιπαράθεση ισχύος στη Συρία έχει ευρύτερες γεωπολιτικές επιπτώσεις για την Κύπρο εξαιτίας των συνεπειών που αυτή θα επιφέρει σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Την ίδια στιγμή, η Κύπρος, γεωγραφικά, δείχνει να βρίσκεται στο επίκεντρο του νέου ανταγωνισμού ΗΠΑ – Ρωσίας στην περιοχή, με την πρώτη να αντιλαμβάνεται πως η Κύπρος παίζει σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής, ιδίως με κράτη όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ, και με τη δεύτερη να εκτιμάει την Κύπρο ως γεωγραφική οντότητα η οποία διασφαλίζει το στρατηγικό της βάθος επί συριακού εδάφους (ναυτική βάση στην Ταρτούς και αεροπορική βάση στο Χμεϊμίμ, επί συριακής επικράτειας). Οι προσλαμβάνουσες αυτές αναφορικά με την ασφάλεια υπαγορεύουν στις δύο μεγάλες δυνάμεις και την προσέγγισή τους αναφορικά με το Κυπριακό και μια πιθανή του έκβαση τους επόμενους μήνες, αλλά καθορίζουν και τον τρόπο με τον οποίο η αλληλοεπικάλυψη των συμφερόντων των δύο, επί κυπριακού εδάφους, δημιουργεί επιμέρους πιέσεις προς την Κυπριακή Δημοκρατία. Με τις μεν ΗΠΑ να πιέζουν για τις οικονομικές δραστηριότητες Ρώσων στην Κύπρο και τη δε Μόσχα να «απασφαλίζει», όπως έπραξε και πρόσφατα με τα ισχυρά μηνύματα του ρωσικού ΥΠΕΞ διά στόματος Ζαχάροβα. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, μια αναζωπύρωση, το πρώτο τρίμηνο του 2019 στο συριακό μέτωπο θα περιελάμβανε και μια ανθρωπιστική κρίση στο Ιντλίμπ, οι συνέπειες της οποίας θα έφταναν και μέχρι τις ακτές της Κύπρου με ένα νέο κύμα, σε ημερήσια διάταξη, αφίξεων προσφύγων ή παράτυπων μεταναστών που εν δυνάμει θα ασκούσε αφόρητες πιέσεις στο νησί λόγω συμφόρησης (πηγές αναφέρουν στον «Π» πως η κατάσταση είναι ήδη δύσκολα διαχειρίσιμη με καθημερινές αφίξεις τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο).

Αντί επιλόγου

Επειδή τους επόμενους μήνες μια νέα τουρκική επεμβατική ενέργεια στη Συρία θα δημιουργήσει, ιδίως στην Κύπρο, αφηγήματα για «νέα Βιετνάμ της Τουρκίας» και «περί οριστικής ρήξης στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας», τα οποία διαχρονικά δημιουργούν περισσότερο συνθήκες ευσεβοποθισμού παρά ψύχραιμης αποτίμησης των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή μας, καλό θα ήταν να υπάρξει προσεκτικός σχεδιασμός των επόμενων βημάτων και σωστή ανάλυση της κατάστασης. Ως εκ τούτου, το γεγονός πως ο Ερντογάν αναφέρεται ανοικτά (κι αυτή είναι η τρίτη φορά) σε μια επέμβαση δημιουργεί κι ένα μοτίβο από το οποίο θα αντλούσαμε χρήσιμα συμπεράσματα για τον έλεγχο των προθέσεών του. Τείνει να αποδειχθεί πως συνήθως εννοεί τα όσα λέει, τουλάχιστον στη Συρία. Ο χρονικός ορίζοντας ωστόσο των εξελίξεων (αναζωπύρωση Συριακού, εκλογές στην Τουρκία στις 31 Μαρτίου κ.ο.κ.) καταδεικνύει πως η Τουρκία θα τηρήσει, για λίγο ακόμη, στάση αναμονής για μια προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στο Κυπριακό. Αν αυτό συνδυαστεί με τις υπόλοιπες εξελίξεις των εμπλεκόμενων δρώντων (Brexit, προεκλογική στην Ελλάδα ενόψει σεναρίου προώρων εκλογών, ευρωεκλογές κ.λπ.), ένα είναι μόνο σίγουρο. Αν και βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα, μπορούμε, αναφορικά με τον Κυπριακό, να το πούμε από τώρα: Καλό καλοκαίρι!

Του Γιάννη Ιωάννου

To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα Πολίτης.