Ανεξαρτήτως αποτελεσμάτων, το πέρας των εργασιών της Exxon επί της κυπριακής ΑΟΖ και η ολοκλήρωση της γεώτρησης στο θαλάσσιο τεμάχιο «10» σηματοδοτούν μια πολύ ενδιαφέρουσα περίοδο. Αυτή της αντίδρασης της Τουρκίας. Η ανταπόδοση της Άγκυρας στο ερευνητικό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας με κινήσεις ευθείας αμφισβήτησης, με τη δημιουργία τετελεσμένων, επί της κυπριακής ΑΟΖ έρχεται σε μια περίοδο με πολύ ιδιαίτερα, επιμέρους, χαρακτηριστικά α) παντελή έλλειψη κινητικότητας στο Κυπριακό β) προεκλογική περίοδο στην Τουρκία με ανοικτά τα μέτωπα της Συρίας αλλά και της οικονομίας και γ) επιμονή στην εφαρμογή της υψηλής ναυτικής στρατηγικής της Τουρκίας με ορίζοντα το 2023 και φόντο τον ανταγωνισμό ισχύος με τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου (Ελλάδα, Αίγυπτο και Ισραήλ). Επί τούτου παρατηρητές κι αναλυτές του υποσυστήματος της Ανατολικής Μεσογείου επισημαίνουν, πως τους επόμενους μήνες, η Τουρκία θα προχωρήσει με ερευνητικές γεωτρήσεις σε θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου (εντός ή εκτός αδειοδοτημένων τεμαχίων της ΚΔ ή βορείως της Κύπρου) προκειμένου α) να επαναλάβει εμφατικά το αφήγημα περί αποκλεισμού των Τουρκοκυπρίων -χωρίς διαδικασία στο Κυπριακό- από το φυσικό αέριο και β) να επαναφέρει τη διεκδικητική πολιτική στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ του 28ου (ανατολικά, στο σύμπλεγμα Καστελορίζου στο Αιγαίο) και του 32ου μεσημβρινού (δυτικά της Πάφου) όπου συναντιούνται οι θαλάσσιες ζώνες Τουρκίας, Κύπρου και Αιγύπτου προκειμένου να αποστείλει ισχυρά μηνύματα στα κράτη της περιοχής.
Η σημειολογία
Αν κι αυτό που κατά καιρούς αναπαράγεται στα ελληνόφωνα Μέσα για τη ναυτική στρατηγική που εκπόνησε ο Μπουλέντ Μποστάνογλου, με αφορμή τη ναυτική άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα» (Mavi Vatan), τείνει να μετατραπεί στο νέο, α λα Νταβούτογλου, «Στρατηγικό Βάθος», η αλήθεια είναι πως η Άγκυρα προωθεί μια συγκεκριμένη ατζέντα ως προς τις επιδιώξεις της στη θάλασσα της Ανατολικής Μεσογείου. Το να μετατραπεί σε μια ναυτική, περιφερειακή, υπερδύναμη η οποία θα μπορεί να ασκεί, κυρίως, επιρροή στην περιοχή πολλαπλασιάζοντας τις διπλωματικές της δυνατότητες και ισχύ σε διεθνείς αποστολές, έρευνες διάσωσης καθώς και σε συμβατικές συμμαχικές υποχρεώσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση και εξυπηρετώντας το δόγμα του «forward basing posture» η Τουρκία επενδύει σε τεχνολογικά εξελιγμένα πλοία, ιδίας τεχνολογίας σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. πλατφόρμες R&D, ερευνητικά πλοία-γεωτρύπανα, μικρά αεροπλανοφόρα) προκειμένου να εξυπηρετεί τους πολιτικούς της σκοπούς. Την ίδια στιγμή στο εσωτερικό, κι αυτό περνάει απαρατήρητο συχνά, το κύριο αφήγημα της αντιπολίτευσης παραμένει αυτό περί της μη εύρεσης «ούτε κουβά πετρελαίου» – σε μια περίοδο που η κριτική για τη δύσκολη κατάσταση της οικονομίας παραμένει υψηλή. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο ίδιος ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου επαναφέρει την πρόθεση της Άγκυρας να τρυπήσει (με δύο πλοία μάλιστα) νότια της Κύπρου – κάτι που παραμένει το απόλυτο «reality check» για την Κύπρο, ασχέτως της συζήτησης για τις πραγματικές δυνατότητες των ερευνητικών πλοίων DeepSea Metro I και ΙΙ («Fatih»). Κοινώς, για να το επαναλαμβάνουν συνέχεια το εννοούν -όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν στον «Π» πηγές με γνώση του ζητήματος.
Τι να αναμένουμε
Αν και το DeepSea Metro I είναι ακόμη καθ’ οδόν για το λιμάνι της Γιάλοβας στην Τουρκία, τους επόμενους μήνες η Τουρκία θα κινηθεί στην Ανατολική Μεσόγειο με πιθανή γεώτρηση στα θαλάσσια τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ που εκτείνονται εντός του 28ου και 32ου μεσημβρινού (4, 5, 6 και 7) ή στα τεμάχια που η λεγόμενη TΔΒΚ έχει «αδειοδοτήσει» για λογαριασμό της τουρκικής κρατικής εταιρείας πετρελαίων ΤΡΑΟ (A, B, C και D βόρεια, Ε στα ανατολικά και F & G στα νότια). Το ερώτημα που γεννάται εδώ είναι κατά πόσον μια de facto κίνηση της Άγκυρας επί τεμαχίου της κυπριακής ΑΟΖ (λ.χ. στο κάτω μέρος του «6» έτσι ώστε να υπάρχει γκριζάρισμα/ διεκδίκηση με το «10» και την αιγυπτιακή υφαλοκρηπίδα) θα μπορούσε να καταστεί εφικτή από τεχνική σκοπιά. Αν και το κυρίαρχο αφήγημα της πλευράς μας εδράζεται στο ότι κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε, τεχνικά, να συμβεί λόγω του ότι καμιά εταιρεία -σε οποιοδήποτε στάδιο της έρευνας- δεν θα μπορούσε λόγω της κατάστασης να βοηθήσει την Τουρκία, αυτό δεν αποτελεί και πανάκεια. Η Τουρκία κατόρθωσε να παρεμποδίσει τη γεώτρηση της ΕΝΙ στο τεμάχιο «3» τον Φεβρουάριο του 2018 κι επιπλέον θα μπορούσε να πράξει το ίδιο -σύμφωνα και με εκτιμήσεις ξένων πηγών- και στην Total. Επίσης θα μπορούσε να φέρει εις πέρας μια γεώτρηση με ιδία μέσα και ακόμη κι αν δεν μπορεί να κάνει γεώτρηση με μια μόνιμη παρουσία πλατφόρμας επί τεμαχίου της κυπριακής ΑΟΖ θα απέτρεπε, τους επόμενους μήνες, νέες γεωτρήσεις της κοινοπραξίας Τotal/ENI επί των τεμαχίων «6», «7» και «11». Συνεπώς το να επαναπαύεται κάποιος στη λογική του όποιος βοηθήσει την Τουρκία με γεωτρήσεις επί της ΑΟΖ θα είχε κυρώσεις ή θα μπορούσε, προκαταβολικά, να τις αποτρέψει δεν είναι απόλυτο.
Αντί επιλόγου
Τις επόμενες εβδομάδες η Τουρκία αναπόφευκτα θα κινηθεί στην Ανατολική Μεσόγειο προκειμένου να δημιουργήσει τετελεσμένα. Το θέμα δεν είναι πότε αλλά πού. Και κυριότερα πως αυτό θα λάβει διαχείρισης από την ΚΔ διπλωματικά σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Αυτό που πρέπει να καταστεί σαφές είναι πως η Τουρκία κλιμάκωσε ξανά στο παρελθόν με αποκορύφωμα την περίοδο 2013-2014. Αυτή τη φορά όμως υπάρχει μια ποιοτική διαφορά. Η απουσία διαδικασίας στο Κυπριακό προϊδεάζει και για ενδεχόμενη αλλαγή παραδείγματος. Το worst case scenario πάντως, όπως το ξαναγράψαμε εδώ, είναι η προοπτική της μη εξεύρεσης σημαντικού κοιτάσματος στο «10» σε συνδυασμό με μια de facto παγοποίηση του ερευνητικού προγράμματος της ΚΔ καθώς και επιμέρους standoffs (π.χ. μια κλιμάκωση στις σχέσεις Αιγύπτου – Τουρκίας). Το τελευταίο αποτελεί για την πλευρά μας δίκοπο μαχαίρι: Επαναφορά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μετά από «παρέλαση τουρκικών τρυπανιών» στην κυπριακή ΑΟΖ αποτελεί give in, απουσία διαλόγου με συνέχιση του ερευνητικού μας προγράμματος «νομιμοποιεί» το αφήγημα της Άγκυρας περί αποκλεισμού των Τουρκοκυπρίων. Πέραν από τις «Γαλάζιες Πατρίδες» και τα πολεμικά παίγνια ορισμένων από μόνη της μια τέτοια εξέλιξη ακούγεται σαν lose-lose.
Του Γιάννη Ιωάννου
Το άρθρο παρουσιάστηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης”, στις 24/02/2019.