Κι ενώ στην Κύπρο όλοι εξακολουθούν να εστιάζουν στη δράση του κατά συρροήν δολοφόνου –με την κυβέρνηση να δέχεται τριγμούς λόγω της απομάκρυνσης του υπουργού Δικαιοσύνης και του αρχηγού της Αστυνομίας, η Τουρκία δείχνει –στον καλύτερο δυνατό χρονισμό- να προχωρεί με την κάθοδο του πλοίου γεωτρύπανου «Fatih» στην Ανατολική Μεσόγειο υλοποιώντας τις εξαγγελίες της για γεώτρηση στην περιοχή, ανοικτά μάλιστα της Κύπρου. Μόλις 60χλμ ανοικτά της Πάφου, ο «Πορθητής» -όπως αρέσει να τον αποκαλούν τα ελληνόφωνα ΜΜΕ- δεσμεύει μια περιοχή μεταξύ των θαλάσσιων ζωνών Κύπρου-Ελλάδας-Τουρκίας και Αιγύπτου προκειμένου να συντηρήσει μια περίοδο εντάσεων και κλιμάκωσης τεσσάρων μηνών μέχρι τον προσεχή Σεπτέμβριο.
Το είπαν και το κάνουν
Τους τελευταίους μήνες, σχεδόν από το στόμα κάθε επίσημου στην Τουρκία ακούστηκε, επανειλημμένα, περί εξόδου του «Fatih» στη Μεσόγειο για τη διενέργεια ερευνητικών γεωτρήσεων. Η τοποθέτηση του πλοίου μάλιστα ανοικτά της Κύπρου, δυτικά, μεταξύ Πάφου και συμπλέγματος του Καστελόριζου, απασχόλησε πολλάκις τις αναλύσεις του «Π», μιας και η εν λόγω περιοχή εξυπηρετεί άριστα το αφήγημα της Άγκυρας περί αποκλεισμού της από τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της περιοχής. Στην προέκταση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας, Αιγύπτου και Κύπρου, η Τουρκία αποστέλλει έτσι πολλαπλά μηνύματα στα τρία κράτη της περιοχής και παράλληλα γκριζάρει, όπως παραδοσιακά πράττει, όλη την περιοχή πέριξ του 38ου παράλληλου –περιοχή που η ίδια ταυτίζει, παράτυπα, με την προέκταση της δικής της υφαλοκρηπίδας. Η συντήρηση της έντασης, σε μια περίοδο μάλιστα που Κύπρος, Ελλάδα και Αίγυπτος εμβαθύνουν τη συνεργασία τους αποτελώντας τρία κράτη που συμμετέχουν στο διπλωματικό σχήμα των τριμερών, είναι ενδεικτική. Επιπλέον, το timing δείχνει να εξυπηρετεί τις επιδιώξεις της Τουρκίας, μιας και η Ελλάδα εισέρχεται σε μια δύσκολη προεκλογική περίοδο με απανωτές εκλογικές διαδικασίες, στο Κυπριακό η στασιμότητα παραμένει το κυρίαρχο σενάριο, ενώ η Αίγυπτος παραμένει ένας ισχυρός περιφερειακός ανταγωνιστής, με τις κινήσεις του Σίσι σε σχέση με ζητήματα όπως αυτό της Λιβύης ή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας να πιέζουν τον Ερντογάν. Η παρουσία του «Fatih» στην περιοχή δείχνει επίσης, σύμφωνα με εκτιμήσεις πηγών που γνωρίζουν, να αποτελεί και μια προειδοποιητική βολή προς την ελληνοκυπριακή πλευρά για περαιτέρω προσπάθεια ακύρωσης εκ μέρους της Άγκυρας του ενεργειακού της προγράμματος –κομμάτι του οποίου δεν είναι μόνο οι επερχόμενες γεωτρήσεις, αλλά και η εξαγωγή φυσικού αερίου από το θαλάσσιο τεμάχιο «12» (Αφροδίτη) προς την Αίγυπτο. Επόμενος στόχος του «Fatih», αν δεν υπάρξει κινητικότητα στο Κυπριακό, θα μπορούσε να είναι η de facto απεμπόληση του Κυπριακού –όπως το γνωρίζαμε- με την κάθοδο του τουρκικού γεωτρύπανου σε τεμάχιο της κυπριακής ΑΟΖ –αδειοδοτημένο ή μη.
Τι να αναμένουμε
«Η ένταση που προκαλεί η Τουρκία θα τεστάρει όχι μόνο τις αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας (ΕΕ, ΣΑ του ΟΗΕ, κ.ο.κ.), αλλά και την πραγματική δυναμική των τριμερών συνεργασιών, καθώς και τους πραγματικούς φίλους και σύμμαχους της Κυπριακής Δημοκρατίας», ανέφερε στον «Π» πηγή που γνωρίζει. Το μόνο σίγουρο είναι πως στο επόμενο διάστημα, κι εφόσον δεν υπάρχει άμεσο ενδιαφέρον για αντίδραση (και περαιτέρω κλιμάκωση) από την Αθήνα ή την Αίγυπτο, το «Fatih» θα δράσει ανενόχλητα ανοικτά της Πάφου. Για την Τουρκία, το χαρτί μιας δυναμικής κίνησης στην Ανατολική Μεσόγειο που θα ακυρώνει «τον αποκλεισμό της Τουρκίας από το ενεργειακό παιχνίδι στην περιοχή» έχει τη χρήση του στο εσωτερικό, ιδίως μετά τις πρόσφατες εκλογές, αλλά και λόγω των πολλών και ανοικτών μετώπων (Συρία, S-400, οικονομία). Εκτός απροόπτου πάντως, στα τέλη του Ιούνη θα υπάρξει επαναληπτική διαδικασία για τον Δήμο της Κωνσταντινούπολης, ενώ εντός Ιουλίου η Τουρκία θα λάβει και το πρώτο κύμα παράδοσης των S-400. Υπό αυτό το πρίσμα, πηγή που γνωρίζει ανέφερε στον «Π» πως «μια κρίση στην κυπριακή ΑΟΖ δεν θα αποτελεί προτεραιότητα για τον αμερικανικό παράγοντα». Από την άλλη, οι πρόσφατες προληπτικές κινήσεις της κυπριακής εξωτερικής πολιτικής, όπως η εμβάθυνση της στρατηγικής συνεργασίας με τη Γαλλία και ο διάλογος Λευκωσίας-Ουάσινγκτον, θα δοκιμαστούν στην πράξη. Το ίδιο ισχύει και για τις τριμερείς. Αν η Τουρκία όμως προχωρήσει με την κάθοδο και δεύτερου πλοίου-γεωτρύπανου, ή την είσοδο του «Fatih» στην κυπριακή ΑΟΖ, τότε –αναπόφευκτα- θα μπορούσε να μιλήσει κανείς –όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στον «Π» ξένη διπλωματική πηγή- για «αλλαγή παραδείγματος, τόσο στα ενεργειακά όσο και στο Κυπριακό».
Η πίεση στη Λευκωσία
Στην αρχή της καλοκαιρινής σαιζόν, το «Barbaros» «κόβει βόλτες» σε τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ και το «Fatih» έρχεται εγγύτερα στην Κύπρο για ερευνητική γεώτρηση. Κινήσεις που προδιαγράφουν ένα θερμό καλοκαίρι, αλλά και που ρίχνουν το μπαλάκι της πίεσης στην ελληνοκυπριακή πλευρά –σε μια περίοδο μάλιστα που το Κυπριακό δεν απασχολεί καθόλου την κοινή γνώμη, αλλά και σε έναν χρονισμό όπου η τελευταία αντιδρά έντονα απέναντι στην κυβέρνηση λόγω της πολύκροτης υπόθεσης τού κατά συρροήν δολοφόνου. Στη Λευκωσία –και στις δύο πλευρές του οδοφράγματος- η κοινή αίσθηση που δημιουργείται είναι πως η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία τελείωσε… Το αν οι κινήσεις της Τουρκίας σημάνουν και το έναυσμα για μια «επίσημη» ανακήρυξη της ΔΔΟ ως τέτοιας, είναι ένα ζήτημα που χρήζει πολλαπλών ερμηνειών, αλλά και λεπτού χειρισμού. Ο «Πορθητής» θα μπορούσε κάλλιστα να βολέψει τη λογική της ενεργοποίησης ενός plan B, μιας και υπό τις περιστάσεις επανέναρξη του διαλόγου δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Θα μπορούσε όμως –και πιο κυνικά- να λειτουργήσει πειθαναγκαστικά για την ελληνοκυπριακή πλευρά με μια κρίση, η κλιμάκωση της οποίας θα μας ανάγκαζε να επιστρέψουμε στο τραπέζι του διαλόγου ως υπέρμαχοι της ΔΔΟ –αλλά με ακόμη ένα ντισαβαντάζ στην επανέναρξη του διαλόγου/διαπραγμάτευσης. Και στις δύο περιπτώσεις, η πίεση πέφτει στον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Και υπό το βάρος των γεωπολιτικών δεδομένων, αυτή τη φορά θα είναι ανυπόφορη.
Γκριζάρισμα
Η διεκδίκηση της Τουρκίας ανοικτά της Πάφου γκριζάρει μια τεράστια έκταση στην προέκταση της υφαλοκρηπίδας Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου, εργαλειοποιώντας τις εκκρεμότητες οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ των κρατών της περιοχής. Παρά το παράτυπο όμω; της διατύπωσής αυτής της αμφισβήτησης –πάγιας τακτικής της Τουρκίας- λειτουργεί de facto με ελάχιστα περιθώρια –πέραν των προφορικών διατυπώσεων καταδίκης, π.χ. από το ΣΑ του ΟΗΕ (σ.σ. χαρακτηριστικά στις 02.05 προέτρεψε όλες τις πλευρές να «συμφωνήσουν όρους αναφοράς ως βάση για ουσιαστικές και προσανατολισμένες σε αποτελέσματα διαπραγματεύσεις, έχοντας κατά νου το φυσικό παράθυρο ευκαιρίας που παρουσιάζει ο παρόν εκλογικός κύκλος»), δυναμικών αντιδράσεων (π.χ. παρουσία ελληνικών ή αιγυπτιακών πλοίων στην περιοχή). Για μήνες η λογική τού «η Τουρκία δεν μπορεί να προχωρήσει σε γεωτρήσεις στην περιοχή, επειδή, τεχνικά, δεν μπορεί», δείχνει να μην επαληθεύεται. Ζητούμενο συνεπώς τους επόμενους μήνες είναι να υπάρξει εκείνη η φόρμουλα σύμφωνα με την οποία η Τουρκία δεν θα προχωρήσει με περαιτέρω αμφισβήτηση του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε αυτό το σημείο οι επιλογές της ΚΔ παραμένουν περιορισμένες, με την επανέναρξη του διαλόγου να φαντάζει ο μοναδικός τρόπος –υπό το βάρος των επιλογών των προηγούμενων μηνών- και ο δυσκολότερος.
Του Γιάννη Ιωάννου
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης”.