Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν να δρομολογούν δραματικές αλλαγές στο Κυπριακό. Το “Fatih” (DeepSea Metro II) τρυπάει (σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις των Τούρκων υπουργών Εξωτερικών και Ενέργειας) ανοικτά της Πάφου και το “Yavuz” (DeepSea Metro I) ετοιμάζεται για κάθοδο εντός ή εκτός αδειοδοτημένου τεμαχίου της κυπριακής ΑΟΖ. Την ίδια στιγμή οι αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας κορυφώνουν την διπλωματική τους προσπάθεια, σε επίπεδο ΕΕ, για επιβολή κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας πετυχαίνοντας την συμπερίληψη σχετικής εισήγησης προς την Επιτροπή στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων. Κομμάτι δύσκολο και χρονοβόρο –που μπορεί να μην παράξει το αποτέλεσμα απομάκρυνσης του τουρκικού γεωτρύπανου.

Την ίδια στιγμή οι κινήσεις του λεγόμενου ΥΠΕΞ των Κατεχομένων, Κουντρέτ Οζερσάι για άνοιγμα, υπό Τ/κ διοίκηση, της περίκλειστης περιοχής της Αμμοχώστου (Βαρώσια) δείχνουν να διχάζουν και σε συνδυασμό με την είδηση περί άτυπης συνάντησης (κοινωνικό δείπνο) μεταξύ του τελευταίου και του Προέδρου Αναστασιάδη δημιουργούν επιμέρους εκνευρισμούς και έντονη κριτική. Αξίζει να αναφερθεί πως για πολλούς αναλυτές, άποψη που ασπάζονται και οι γράφοντες, ο Οζερσάι θα μπορούσε, δυνητικά, αμέσως μετά την τυχόν ανάδειξή του στην ηγεσία της Τ/κ κοινότητας (οι «εκλογές» στα Κατεχόμενα είναι τον Μάρτιο του 2020) να προβεί σε κίνηση για την περίκλειστη περιοχή.

Ωστόσο η «προαναγγελία» εκ μέρους του –στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή- επιδρά και επικοινωνιακά ενώ προκαταλαμβάνει τις εξελίξεις. Να τονίσουμε πως σύμφωνα με εκτιμήσεις το κόστος για την ανοικοδόμηση των Βαρωσιών κυμαίνεται μεταξύ 2 και 5 δις, ωστόσο από μόνο του το γεγονός της σύγκρουσης μεταξύ Ε/κ που θα επέστρεφαν στις πατρογονικές εστίες υπό Τ/κ διοίκηση σε σχέση με αυτούς που θα κριτίκαραν μια τέτοια κίνηση είναι αρκετό για να διχάσει την κοινή γνώμη –στο γνωστό πολωτικό κλίμα των τελευταίων ετών στο Κυπριακό. Η ελληνοκυπριακή πλευρά έχει πάντως, στο βαθμό που μπορεί να αξιοποιηθεί, το πνεύμα αλλά και το γράμμα του ψηφίσματος 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την Αμμόχωστο.

Πάντως, πέρα από τις εντάσεις που μπορεί να δημιουργήσει εντος Ε/κ κοινότητας, η κίνηση για άνοιγμα της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου – εαν και εφόσον υλοποιηθεί – μπορεί να λειτουργήσει και με διάφορους άλλους τρόπους, π.χ.:

1. Αλλαγή των δυναμικών και του ισοζυγίου στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό. Υπό την έννοια ότι ένα ζήτημα που ήταν μέχρι τώρα δεδομένο για την Ε/κ πλευρά (τα Βαρώσια) τίθεται πλέον εν αμφιβόλω και αντικείμενο διαπραγμάτευσης για το οποίο θα χρειαστεί ενδεχομένως να δοθεί κάτι άλλο. [Ασχέτως μοντέλου λύσης – είτε, δηλαδή, συζητάμε π.χ. ένα ομοσπανδιακό μοντέλο, είτε συζητάμε δύο κράτη]
2. Η επιστροφή αριθμού Ε/κ προσφύγων στο Βαρώσι υπό Τ/κ διοίκηση θα εμπεδώσει ακόμα περισσότερο το υφιστάμενο στάτους κβο υπέρ του ψευδοκράτους (μέσω της ενίσχυσης της υπόστασής του, που πλέον θα γίνεται αποδεκτή και από κάποιους Ελληνοκύπριους) αποδυναμώνοντας τα νομικά και πολιτικά επιχειρήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
3. Η Τ/κ πλευρά θα έχει ουσιαστικά “λύσει” ένα βασικό κεφάλαιο του Κυπριακού μονομερώς και υπέρ της. Για να μην αναφέρουμε και τα τεράστια οικονομικά οφέλη που θα έχει σε βάθος χρόνου η Τ/κ πλευρά από την ανοικοδόμηση και επανενεργοποίηση των Βαρωσιών – μιας κατεξοχήν τουριστικής πόλης .
4. Σίγουρα, βάσει και των πιο πάνω, η κατά τα άλλα παράνομη ενσωμάτωση των Βαρωσιών από το ψευδοκράτος είναι ένα βήμα που κινείται στη λογική των δύο κρατών ή, κατ’ ελάχιστον, της χαλαρής ομοσπονδίας.

Έτσι, οι επόμενες εβδομάδες κρίνονται ως ιδιαίτερα κρίσιμες και συνάδουν, σε «επίπεδο εδάφους», με μια περαιτέρω απομάκρυνση από την συμφωνημένη (1977-1979) φόρμουλα λύσης του Κυπριακού στη βάση της Διζωνικής Δικοινωτικής Ομοσπονδίας. Το κρίσιμο ερώτημα είναι κατά πόσον θα μπορεί να υπάρξει επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και απομάκρυνση του τουρκικού πλοίου-γεωτρύπανου.

Η συζήτηση πάντως για μια λύση εκτός πλαισίων της ΔΔΟ εμπεριέχει ένα σοβαρό ρίσκο. Η προσέγγιση της Τουρκίας ως προς την de facto αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) επί των θαλασσίων ζωνών της συνοδεύεται από ένα επιχείρημα αμφισβήτησης της κυπριακής υφαλοκρηπίδας καθώς και της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου.

Συνεπώς, ακόμη και αν στο εγγύς μέλλον συμφωνηθεί μια φόρμουλα συνομιλιών για λύση π.χ. δύο κρατών ή συνομοσπονδίας, τυχόν αναγνώριση της ΚΔ από την Τουρκία θα έβαζε ακόμη ένα κεφάλαιο στις διαπραγματεύσεις (πέραν των σημαντικών του εδαφικού και του περιουσιακού): Αυτό του καθορισμού θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Τουρκίας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ένα ρίσκο που, ακόμη και αν το τουρκικό γεωτρύπανο δεν κατορθώσει να φέρει εις πέρας την γεώτρηση «στον στόχο Φοινίκη» (πόσο μάλλον να βρει ποσότητες φυσικού αερίου), θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε εξαιτίας του fait accompli (τετελεσμένου) που η Τουρκία δείχνει, μέχρι στιγμής, να επιτυγχάνει.

Τι προτείνουμε

(Πέραν των ορθών κινήσεων στη βάση των κυρώσεων ή των ενταλμάτων –που ωστόσο είναι χρονοβόρα και, δυνητικά, ενδεχομένως αναποτελεσματικά ως προς την απομάκρυνση του “Fatih” και τον άμεσο τερματισμό των εργασιών).

• Άμεση αξιοποίηση του Τ/κ παράγοντα. Επί τούτου αν ο Κουντρέτ Οζερσάι «δυσκολεύει τα πράγματα αν καταστεί ηγέτης των Τ/κ» όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο ΥΠΕΞ, Νίκος Χριστοδουλίδης, τότε ο Ακιντζί μπορεί να καταστεί πολύτιμος σύμμαχος. Ο τελευταίος αντιτίθεται στην δημιουργία δύο κρατών. Με σωστά μηνύματα προς την Τ/κ κοινότητα αλλά και την διεθνή θα μπορούσαμε να εξουδετερώσουμε το επιχείρημα της Τουρκίας «περί αποκλεισμού των Τ/κ από τον φυσικό πλούτο»

• Ειλικρινή προσπάθεια για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων με την προϋπόθεση της διακοπής των παράνομων τουρκικών γεωτρήσεων. Όχι μόνο στο επίπεδο του ΟΗΕ και της διεθνούς κοινότητας αλλά και σε επίπεδο δημόσιας σφαίρας. Με δεδομένο ότι πρέπει να αποφασίσουμε σαν κοινωνία και σαν κράτος τι θέλουμε και πως θα το επιδιώξουμε. Ο κίνδυνος που εμπεριέχει η μη συνέχιση του διαλόγου εδράζεται στο αυτονόητο: Να διαπραγματευόμαστε (και) το Βαρώσι.

Των Γιάννη Ιωάννου και Ζήνωνα Τζιάρρα