Με τον πλέον δραματικό τρόπο υπενθυμίστηκε στην Κύπρο η μεγάλη εγγύτητα με το συριακό θέατρο του πολέμου -στο οποίο μαίνεται μια καταστροφική ένοπλη σύγκρουση με πολλαπλούς δρώντες εδώ και σχεδόν εννιά χρόνια. Την 1η Ιουλίου τα ξημερώματα, τα απομεινάρια ενός S-200, του γνωστού ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος (σ.σ. παλιότερης τεχνολογίας) κατέληξαν στους πρόποδες του κατεχόμενου Πενταδαχτύλου, στο βόρειο μέρος του νησιού, προκαλώντας πυρκαγιά αλλά και εγείροντας ανησυχία στο σύνολο του κυπριακού πληθυσμού -και στα δύο σημεία της πράσινης, διαχωριστικής, γραμμής.
Παρά τη σύγχυση που προκλήθηκε αρχικώς, στη συνέχεια, ξεκαθάρισε πως πρόκειται για τα απομεινάρια ενός πυραύλου S-200, ρωσικής κατασκευής και προέλευσης, που ανήκει, εκτός απροόπτου, στις δυνάμεις της συριακής αεράμυνας του καθεστώτος Άσαντ. Να υπενθυμίσουμε πως χθες, λίγο πριν τα μεσάνυχτα, περιοχές της Συρίας πέριξ της Χομς και της ευρύτερης περιοχής της Δαμασκού, πλήγησαν από συνδυασμένη επίθεση της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας -η οποία από το 2013 εμπλέκεται στο Συριακό, χτυπώντας στρατηγικά ιρανικούς στόχους επί συριακού εδάφους. Η αμερικανική CENTCOM (Central Command) γνωστοποίησε, επίσης, πως χθες δυνάμεις της συμμαχίας εναντίον του Daesh έπληξαν και εγκαταστάσεις εκπαίδευσης της Αλ Κάιντα στο Χαλέπι.
Το ιστορικό
Λίγο μετά την κινητοποίηση των λεγόμενων αρχών των κατεχομένων, γνωστοποιήθησαν στο κοινό φωτογραφίες από τα συντρίμμια του αντικειμένου που κατέληξαν επί του εδάφους της «ΤΔΒΚ». Μια προσεκτική ανάλυση (imagery intelligence) επί των στοιχείων (πτερύγια, δαχτύλιοι εκτόξευσης) που παρατίθενται στις φωτογραφίες ταυτοποιήθηκαν από ειδικούς ανά τον κόσμο ως στοιχεία που συνδέονται με το ρωσικής κατασκευής αντιπυραυλικό σύστημα S-200 (SA-5 στη νατοϊκή του τυποποίηση). Το οπλικό αυτό σύστημα διαθέτει, από το 1983, σε πολλαπλούς τύπους η συριακή αεράμυνα κι αποτελεί την ραχοκοκκαλιά της αντιαεροπορικής της προστασίας.
Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιήθηκε εναντίον πολλών δρώντων στο πλαίσιο του συριακού πολέμου με πιο χαρακτηριστικές δύο περιπτώσεις: Την ατυχή του κατάληξη (παρεμφερής του συμβάντος στα κατεχόμενα) επί ιορδανικού εδάφους τον Μάρτιο του 2017 και την επιτυχή κατάρριψη ισραηλινού F-16 από την συριακή αεράμυνα, τον Φεβρουάριο του 2018. Σε γενικές γραμμές το S-200 θεωρείται αποτελεσματικό σύστημα αεράμυνας παρά τις σχεδόν τέσσερις δεκαετίες που κουβαλά στην πλάτη του ως προς την επιχειρησιακή του χρήση.,
Τι συνέβη
Αυτό που καθίσταται σαφές είναι πως η ισραηλινή εμπλοκή εναντίον στόχων του Ιράν επί συριακού εδάφους, χθες, ήταν τέτοιας έντασης που ενεργοποίησε την συριακή αεράμυνα στη βάση του Μασιάφ στην ΒΔ Συρία (κοντά στη Χάμα). Συγκλίνουσες πληροφορίες κάνουν λόγο για μαζική επιχείρηση στην οποία συμμετείχαν F-16, υπερσύγχρονα F-35 της ισραηλινής αεροπορίας συνοδευόμενα, πιθανόν, κι από αναβαθμισμένα F-15. Ξένα Μέσα κι αναλυτές κάνουν λόγο για την μεγαλύτερης έκτασης επέμβαση του Ισραήλ στη Συρία από το 2012-13 και την αρχή της εμπλοκής εναντίον στόχων του Ιράν και της σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ.
Πηγές που ασχολούνται με το geospatial & satellite imagery intelligence (αναγνώριση εξελίξεων στο έδαφος μέσω δορυφόρου) ανέφεραν τη μαζική χρήση S-200 και S-300 από την συριακή αεράμυνα. Υπό το βάρος αυτών των εξελίξεων, ο «Π» αντιλαμβάνεται πως συνέβη ένα εκ των δύο: Ο πύραυλος ανεκόπη και άλλαξε πορεία προς τον Πενταδάχτυλο ή, εναλλακτικά, κάποιο ελάττωμα στη κατασκευή του επηρέασε τα πτητικά του χαρακτηριστικά για να καταλήξει στην ημιορεινή περιοχή Βουνού. Η μεγάλη διασπορά συντριμμιών καταδεικνύει πως ο πύραυλος εξερράγη (αυτοκαταστράφηκε) πριν προσκρούσει στο έδαφος (μετά την έλλειψη προωθητικού καυσίμου). Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε πως το καύσιμο των S-200 ονομάζεται «Samin» -μια πρόσμιξη από τριεθυλαμίνη και ξυλιδίνη που σταθεροποιείται από νιτρικό οξύ, όπως σε όλα τα πυραυλικά συστήματα του Ψυχρού Πολέμου. Ουσίες αρκετά τοξικές στη βάση τους.
Η μεγάλη εικόνα
Αυτό που συγκλίνουσες πληροφορίες του «Π» καταδεικνύουν είναι πως η Κύπρος βρέθηκε, ατυχώς, στο επίκεντρο μιας άμεσης συνέπειας του Συριακού που θεωρητικά εμπεριέχει μεγάλους κινδύνους. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση ο S-200 δεν ρίφθηκε με στόχο την Κύπρο (σ.σ. είναι ως εκ τούτου αντιαεροπορικός πύραυλος). Η τελευταία διαθέτει τόσο την δυνατότητα εντοπισμού τέτοιων πυραύλων μέσω ραντάρ όσο και την δυνατότητα κατάρριψής τους μέσω των συστημάτων Buk-1 και Tor-M1 -όταν αυτά βρίσκονται σε υψηλή επιχειρησιακή ετοιμότητα.
Έύλογα δημιουργείται το ερώτημα κατά πόσον οι τουρκικές αρχές κατόρθωσαν να εντοπίσουν κάτι και γιατί δεν αντέδρασαν. Στο πλαίσιο της τρέχουσας γεωπολιτικής συγκυρίας, πάντως, αυτό που καθίσταται σαφές είναι κατά πόσον το εν λόγω συμβάν θα μπορούσε να αποτελέσει και βολικό αφήγημα για τυχόν εγκατάσταση των S-400 που θα παραλάβει η Τουρκία, εντός δεκαημέρου, από την Ρωσία στη κατεχόμενη Κύπρο. Σε κάθε περίπτωση η εγγύτητα της Συρίας με την Κύπρο εγκυμονεί, δυνητικά, κινδύνους που δεν πρέπει -σε αυτό το επίπεδο- ούτε να υποτιμηθούν αλλά ούτε να αποτελέσουν αιτία πανικού ή συνομωσιολογίας.
Ο «ψυχροπολεμικός» πρόγονος των S-300 και των S-400
Το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-200 (S-200 τύπου «Angara», «Vega» ή «Dubna» ή SA-5«Gammon» σύμφωνα με την τυποποίηση ΝΑΤΟ) αναπτύχθηκε επί Σοβιετικής Ένωσης ως βασικό αντιαεροπορικό μέσο, προκειμένου να διασφαλίσει την άμυνα μεγάλων ρωσικών πόλεων από τα στρατηγικά βομβαρδιστικά της Δύσης (κυρίως το B-52). Πρόκειται για ένα σύστημα τύπου SAM (Surface to Air δηλ. εδάφους-αέρος) που κατευθύνεται από ραντάρ (semi-active radar homing) και φέρει μια εκρηκτική κεφαλή των 217 κιλών. Κινείται μέσω τεσσάρων προωθητήρων από δύο δεξαμενές καυσίμου (dual-thrust) όπως όλα τα πυραυλικά συστήματα της εποχής του, ενώ το βεληνεκές του φτάνει τα 300χλμ.
Ένας S-200 κινείται με ταχύτητα που αγγίζει τα 6 mach (σχεδόν επταπλάσια της ταχύτητας του ήχου) σε υψόμετρο 40.000 μέτρων (σ. σ. ένα μέσο επιβατηγό αεροσκάφος τύπου Airbus πετάει στα 11.000 μέτρα). Ως πύραυλος είναι αρκετά ογκώδης με μήκος που φτάνει τα 11 μέτρα και βάρος σχεδόν 7 τόνων. Στην ίδια οικογένεια συστήματος που παρήγαγε η σοβιετική και μετέπειτα ρωσική βιομηχανία ανήκουν, επίσης οι, γνωστοί στην Κύπρο και λόγω της κρίσης του 1998, S-300, oι S-400 και οι υπερσύγχρονοι S-500. Οι συριακές ένοπλες δυνάμεις παρέλαβαν τους S-200 το 1983 επί Χαφέζ Άσαντ, ενώ η δυναμική επέμβαση της Ρωσίας στο Συριακό, μετά τον Σεπτέμβριο του 2015, οδήγησε στην εγκατάσταση και S-300 σε στρατηγικής σημασίας βάσεις του συριακού στρατού.
Βάσεις των S-200 άλλαξαν πολλάκις χέρια μεταξύ ασαντικών κι αντικαθεστωτικών δυνάμεων τα τελευταία χρόνια, ενώ ειδικοί θεωρούν πως οι S-200 (σ.σ. της Συρίας είναι κυρίως τύπου «Vega-M» και «Vega-E») της συριακής αεράμυνας δεν συντηρούνται σωστά. Ενδεικτικό πάντως είναι πως στο παρελθόν (2018) κατέρριψαν φίλιο ρωσικό αεροσκάφος τύπου Ilyushin Il-18, ενώ το 2001 η ουκρανική αεράμυνα, με S-200, κατέρριψε πάλι, εξαιτίας λάθους, εμπορική πτήση της Siberia Airlines σκοτώνοντας όλους τους επιβαίνοντες.
Του Γιάννη Ιωάννου
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης” στις 02/07/2019.