Η παράδοση των S-400 στην Τουρκία αποφασίστηκε, κλείδωσε και αναμένεται να ξεκινήσει να υλοποιείται εντός του μήνα.

Ο Ερντογάν προχώρησε για διάφορους λόγους:

1. Οι S-400 είναι ακόμα μια έκφανση της ανεξαρτητοποίησης που επιδιώκει η Τουρκία στην εξωτερική της πολιτική και πολιτική ασφαλείας. Ακόμα ένας τρόπος κεφαλαιοποίησης της μετάβασης του διεθνούς συστήματος στον πολυπολισμό (αν και αυτή μπορεί να μην ολοκληρωθεί ποτέ, ή και να αντιστραφεί) διεκδικώντας ένα δικό της ρόλο που σίγουρα ξεπερνά την κατηγορία της “μεσαίας” και “περιφερειακής” δύναμης.
2. Σχετικό με το πιο πάνω, για έναν ηγέτη όπως ο Ερντογάν, είναι και το ζήτημα του γοήτρου. Ωστόσο δεν πρέπει να γίνεται το λάθος ερμηνείας του όλου θέματος στη βάση αυτού του παράγοντα.
3. Το πρώτο σημείο σχετίζεται και με την ανεξαρτητοποίηση της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας και άμυνας γενικότερα. Ανεξαρτητοποίηση από τη “Δύση” σημαίνει και διαφοροποίηση/εμπλουτισμός των αμυντικών συστημάτων. Ιδιαίτερα όταν απέναντί σου έχεις ένα Ισραήλ – το οποίο έχει αμερικανικά συστήματα και θεωρείς δυνάμει εχθρική χώρα – που χτυπά ανενόχλητο σιιτικούς στόχους στη Συρία κοντά και στα δικά σου σύνορα. Επιπλέον, η παραλαβή των S-400 – αν και οι Ρώσοι δεν θα μεταφέρουν την τεχνολογία που ζήτησε η Τουρκία – μπορεί να αποδειχτεί πολύτιμη για την τουρκική αμυντική βιομηχανία μακροπρόθεσμα.
4. Ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται ότι παρόλο που η πολιτική του είναι ακροσφαλής, κινείται δηλαδή στα όρια και πολλές φορές πέρα από αυτά στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, δεν είναι στην ίδια θέση που βρισκόταν το Ιράν το 1979 – αν και υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ των δύο περιπτώσεων (για περισσότερα βλ. εδώ). Είναι ένα κράτος που έχει παραδοσιακά πολύ στενότερους δεσμούς με τη “Δύση”, είναι τουλάχιστον τυπικά υποψήφιο προς ένταξη κράτος στην ΕΕ και μέλος του ΝΑΤΟ, ενώ είναι γεωπολιτικά σημαντικότερο από το Ιράν για λόγους που δεν είναι της παρούσης να αναλυθούν. Συνεπώς, ο Τούρκος πρόεδρος και ο περίγυρός του θεωρούν ότι αποδεικνύοντας πως η Τουρκία μπορεί να παίξει έναν διαφορετικό ρόλο (χρησιμοποιώντας και το χαρτί των σχέσεων με τη Ρωσία) θα καταφέρει να διαπραγματευτεί στα ίσα με τις ΗΠΑ για πολλά άλλα θέματα, περιλαμβανομένου του Συριακού, του Κουρδικού και της Ανατολικής Μεσογείου. Από αυτή την άποψη, η ευρασιατική στροφή της Τουρκίας αν και είναι συνειδητή και ιδεολογική, είναι εξίσου πραγματιστική και δεν συνεπάγεται απαραίτητα την αποκοπή της χώρας από την “Δύση”. Μάλλον επιδιώκει την επαναδιαπραγμάτευση αυτής της σχέσης και την επανατοποθέτηση της Τουρκίας πλέον ως “κάτι άλλο” στο δυτικό στρατόπεδο.

Βέβαια όλα τα παραπάνω δεν είναι ούτε θέσφατα ούτε νομοτελειακά για τον λόγο ότι κανένα κράτος δεν δρα μόνο του στο διεθνές σύστημα. Πολλά θα εξαρτηθούν από τις κινήσεις των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας.

Η πραγματικότητα είναι ότι η Ουάσιγκντον είναι διχασμένη ίσως όσο ποτέ άλλοτε με το “ένα χέρι” περίπου να μην ξέρει “τί κάνει το άλλο”, και έναν Τράμπ – σε αντίθεση με τον Ερντογάν – απρόβλεπτο (ενδεχομένως και κυκλοθυμικό). Ωστόσο, μετά από τόσες εξαγγελίες για την αποπομπή της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35 και για επιβολή κυρώσεων είναι πολύ δύσκολο να μην υπάρξει αντίδραση στην παραλαβή των πυραύλων. Αν και δεν πρέπει να ξεχνάμε και την συμφωνία για την αγορά 100 Βοeing από την Τουρκία αξίας μεταξύ 8 και 44 δισεκατομμυρίων δολαρίων, και την απόρριψη του ειρηνευτικού σχεδίου των ΗΠΑ για την Μέση Ανατολή. Υπάρχει δηλαδή μια διαδικασία πάρε-δώσε μεταξύ Τουρκίας-ΗΠΑ που δεν ξέρουμε τι άλλο περιλαμβάνει. Θα φανεί στην πορεία. Μήπως υπάρχει συζήτηση και για την επιστροφή της Τουρκίας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο; Με 4 χρόνια διακυβέρνησης άνευ εκλογών μποροστά του, μια τέτοια κίνηση από τον Ερντογάν δεν πρέπει να αποκλειστεί.

Αυτό λοιπόν που είναι πιθανότερο είναι οι ΗΠΑ να αντιδράσουν – κυρίως για λόγους υπόληψης και αρχών – αλλά όχι με εξαντλητικά μέτρα. Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα F-35 το λογικό και πιο πιθανό θα ήταν να αποπεμφθεί η Τουρκία – ή να παραμείνει συμπαραγωγός χώρα χωρίς να παραλάβει τα αεροσκάφη. Ωστόσο δεν είναι απίθανο να δούμε την παραλαβή τους από την Τουρκία δεδομένου ότι θα δοθεί ευκαιρία στους Αμερικανούς να μελετήσουν τους S-400 της Τουρκίας και ίσως υπό την προϋπόθεση ότι οι πυραύλοι δεν θα αναπτυχθούν ή ότι θα τοποθετηθούν σε σημεία απ’ όπου δεν θα θεωρούνται απειλή – σενάρια που αναπτύξαμε εδώ και μήνες. Πάντως η κάθε απόλυτη πρόβλεψη για αυτό το θέμα είναι παρακινδυνευμένη καθώς υπάρχουν ακόμα διαβουλεύσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών για την κατάληξη(;) της κρίσης.

Του Ζήνωνα Τζιάρρα