Η Κύπρος είναι μια συνητηρητική και μη συμμετοχική κοινωνία. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ακαδημαϊκός, μορφωμένος καν, ή παπάς για να μας το πει. Η διαχείριση, προληπτικά, μιας ενδεχόμενης κρίσης πανδημίας κορονοϊού δίχασε την κοινή γνώμη. Ακριβώς γιατί είναι λανθασμένη. Ο μόνος τρόπος προστασίας από την απειλή του ιού είναι ο έλεγχος των εισόδων στη Κυπριακή Δημοκρατία. Τελεία. Ο ιός θα έρθει μόνον από χώρες με επιβεβαιωμένα κρούσματα. Τελεία. Δηλαδή από τα αεροδρόμια της χώρας κι από χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα –που υπάρχουν δεκάδες επιβεβαιωμένα κρούσματα όπως και θάνατοι, στη πρώτη περίπτωση. Κι από τα κατεχόμενα εφόσον υπάρξει πανδημία κι εκεί. Τελεία.

Ο ιός δεν θα επιλέξει να έρθει από την οδό Λήδρας αποφεύγοντας τον Άγιο Δομέτιο. Συνεπώς η απόφαση για κλείσιμο ορισμένων οδοφραγμάτων δεν μας προστατεύει από τον κορονοϊό. Δεν αποτελεί συνεπώς μια σοβαρή προσπάθεια, εκ μέρους των κρατικών αρχών, για διαχείριση μιας εν δυνάμει κρίσης στην δημόσια υγεία. Το ίδιο ισχύει για την αμυντική πολιτική της χώρας μας, τις δημόσιες μεταφορές, το μεταναστευτικό, την αστυνόμευση, την καλλιέργεια και εμπορία πατατών, το χαλούμι, την Δικαιοσύνη, τις προδιαγραφές ασφάλειας στις κούνιες, τις δημόσιες μεταφορές, το τραπεζικό σύστημα κοκ. Όπου δηλαδή ο σχεδιασμός και η εφαρμογή πολιτικών του κράτους δεν παράγουν αποτελέσματα σημειώνονται αποτυχίες. Και τραγωδίες. Μικρότερες ή μεγαλύτερες.

Η συζήτηση

Πότε θα συζητήσουμε επί της ουσίας για το πως θα αντιμετωπίσουμε μια πιθανή κατάσταση που θα μας προκύψει από την εξάπλωση του ιού στη Κύπρο; Γιατί αυτή η συζήτηση πρέπει να αφορά στα υπαρξιακά ερωτήματα σε σχέση με το Κυπριακό; Και γιατί αν κάποιος εστιάζει στην κοινή λογική πρέπει αυτόματα να είναι «αυτός που κρατά ίσες αποστάσεις;». Σοβαρότερα, γιατί όσοι διαφωνούν με το κλείσιμο των οδοφραγμάτων πρέπει, σώνει και ντε, να εστιάζουν την διαφωνία τους στις κυπριακές προεκτάσεις του κλεισίματος και όχι στο μη πρακτικό κι απαράδεκτο της απόφασης για το κλείσιμο ως μέτρου πρόληψης εναντίον του ιού; Και γιατί στο τέλος της ημέρας οι προοδευτικές δυνάμεις σε αυτό το μέρος, ή οι διαφωνούντες με τις αποφάσεις της κυβέρνησης –αντιπολιτευόμενοι και μη, πρέπει να αναζητούν τρόπους σύγκρουσης αντί για τα Μέσα εκείνα που θα παράξουν πολιτική πίεση και αποτελέσματα και θα άρουν, κατ’ επέκταση, την λανθασμένη απόφαση, όπως αυτή της κυβέρνησης, για τα οδοφράγματα;

Περί βίας

Το περασμένο Σάββατο είδαμε δύο ξεχωριστά περιστατικά βίας στη διαδήλωση στο τέρμα της οδού Λήδρας: Έναν αστυνομικό να χτυπάει έναν διαδηλωτή κι έναν διαδηλωτή να χτυπάει έναν νεαρό εθνοφρουρό –σε ρόλο αστυνομικού μέσα στη νεκρή ζώνη. Και οι δύο πράξεις είναι καταδικαστέες. Γιατί πρέπει να εστιάσουμε την συζήτηση στο αν κάποια εκ των δύο πράξεων είναι δικαιολογημένη και, τουναντίον, δεν εξετάζουμε γιατί η αστυνόμευση δεν έγινε αμιγώς από τις δυνάμεις της αστυνομίας –με τον άπειρο νεαρό κληρωτό σε ρόλο αστυνομικού; Επιπλέον, γιατί εστιάζουμε την συζήτηση στο αν μια συμβολική πράξη όπως το να ριφθούν τα κιγκλιδώματα και να μπει κάποιος στη νεκρή ζώνη αλλάζει τα πράγματα; Ο κόσμος μπήκε στη νεκρή ζώνη αλλά η απόφαση για κλείσιμο των οδοφραγμάτων δεν ανακλήθηκε.

Τι κάνει μια κοινωνία αποτελεσματική στο να πιέσει για να αρθεί μια αναποτελεσματική απόφαση από μια κυβέρνηση; Ο συμβολισμός ή η ακύρωση της απόφασης; Επιπλέον η ίδια κοινωνία –είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί με τα οδοφράγματα εντός ή εκτός πλαισίου κορονοϊού- αδυνατεί να καταδικάσει την ρητορική μίσους αλλά και τον βανδαλισμό, τις επόμενες ημέρες από την εκδήλωση διαμαρτυρίας στο οδόφραγμα, από οργανωμένους οπαδούς –πράξη που πληρώνει ο φορολογούμενος αλλά και που δηλητηριάζει την ατμόσφαιρα.

Καταντήσαμε να συζητούμε για μια κοινωνία που επικροτεί το χαστούκι του αστυνομικού στον διαδηλωτή ή το χτύπημα του διαδηλωτή στον νεαρό εθνοφρουρό –αδυνατώντας να βγει από την ιδεολογική της περιχαράκωση. Αντί να καταδικάσει την βία. Απερίφραστα. Φυσική ή λεκτική. Βίαια εξίσου είναι τα σπρωξίματα, τα δαχτύλια του διαδηλωτή πάνω στον εθνοφρουρό, το χέρι του αστυνομικού πάνω στον διαδηλωτή και τα συνθήματα «Τουρκοκύπριος καλός μόνος νεκρός». Όποιος δικαιολογεί την μια πράξη της βίας έναντι την άλλης να πάει στον ψυχίατρο.

Περί λύσης του Κυπριακού

Εφόσον με αφορμή τον κορονοϊό η συζήτηση –όπως και κάθε συζήτηση στη δημόσια σφαίρα- καταλήγει με μαθηματική ακρίβεια στο Κυπριακό ας μιλήσουμε για το Κυπριακό: Mια μερίδα θέλει λύση και αδυνατεί να οργανωθεί για να πιέσει προς αυτή την κατεύθυνση. Η άλλη μερίδα επιθυμεί να μοιράζει, σε κάθε ευκαιρία, «πατριωτόχαρτα» και χαρακτηρισμούς περί «προδοτών». Πόσο αλήθεια έχει ωριμάσει αυτή η κοινωνία για να ξεφύγει από την διχαστική ατμόσφαιρα του 2004 και την αποδοχή ή την απόρριψη του σχεδίου Ανάν; Η απάντηση είναι απλή: Καθόλου. Για κάποιους το να περνάς τα οδοφράγματα θα σημαίνει, εσσαεί, «πάει για πεζίνα, καζίνο και τσιγάρα» και για κάποιους άλλους θα σηματοδοτεί πολλά πέραν αυτού.

Όπως για κάποιους η απελευθέρωση της πατρίδας περνάει μέσα από την μάχη, το ενιαίο κράτος και το τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» σε μια άλλη μερίδα ανθρώπων περνάει μέσα από την ειρηνική συνύπαρξη. Που δεν ακολουθεί η κοινωνία συνολικά την εκάστοτε αντίληψη; Στην διαρκή της αντίφαση. Δεν γίνεται να θες να πετάξεις τους Τούρκους στη θάλασσα και να μην πηγαίνεις έφεδρος. Δεν γίνεται να θες να ζήσεις ειρηνικά με τους Τουρκοκύπριους και να μην καταδικάζεις την βία «από όπου κι αν προέρχεται» -χωρίς να γυρεύεις να αποδώσεις κατηγορίες για ίσες αποστάσεις.

Συνολικά, μιλάμε για μια κοινωνία που προσπαθεί να βρει λύση στο εθνικό της πρόβλημα χωρίς να πιστεύει αυτό που έχει ενώπιόν της για δεκαετίες. Και που δεν παραδέχεται την αποτυχία της. Μια κοινωνία που η μη συμμετοχικότητά της εδράζεται ακριβώς σε αυτή την τεράστια υποκρισία της. Όχι στο Κυπριακό μόνο αλλά σε κάθε έκφανση της κοινωνικής της ζωής και συμπεριφοράς. Σε οτιδήποτε αφορά την δημόσια σφαίρα.

Η τραγική πραγματικότητα

Η τραγική πραγματικότητα είναι πως το Κυπριακό τελείωσε και πως αν συνεχίσουμε έτσι μάλλον η προοπτική της μη αποτελεσματικής αντιμετώπισης του κορονοϊού θα μας αρρωστήσει κι από πάνω. Διχοτομημένοι και άρρωστοι. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Βιώνουμε μια κατάσταση, όταν δεν θέλουμε σε επίπεδο πολιτικών ελίτ λαικίζοντας, να κάνουμε την Κύπρο «Δανία της ανατολικής Μεσογείου», βγαλμένη από το δανέζικο σύμπαν των παραμυθιών, στο οποί ο βασιλιάς είναι γυμνός, τσιτσίδι, και που η κοινωνία γύρω του τσακώνεται για το αν φέρει κλάδο ελαίας ή ξίφος (μαζί με την αόρατη φορεσία του). Δεν πας ούτε με το σπαθί αλλά ούτε και με το πεζούνι στα χέρια αν είσαι ξεβράκωτος για να φέρεις πίσω μια έντιμη λύση ή την απελευθέρωση. Ε σκέψου να είσαι γυμνός και να βήχεις κιόλας. Και να έχεις και 39 πυρετό…

Αντί επιλόγου

Πολύ πριν κάποιοι εξυπνόβλακες σπεύσουν να χαρακτηρίσουν αυτό το κείμενο με «ναι μεν αλλά» ή «καλώς τον ισαποστάκια» ή αντίστοιχα «τι μας λαλεί ο προδότης», οφείλουμε να τους υπενθυμίσουμε κάτι. Πως υπάρχει μια μερίδα μετριοπαθών ανθρώπων εκεί έξω που δεν θα ανεχθεί την ιδεολογική τους περιχαράκωση και την προβληματική τους συμπεριφορική. Που δεν εξετάζει τα πράγματα γύρω της με γνώμονα τον ριζοσπαστικό εθνικισμό του 19^ου αιώνα ή τον Αντόνιο Γκράμσι. Που κάνει δύο και τρεις δουλειές για να τα βγάλει πέρα. Και που δεν ψήνεται και πολύ για να κάνει την ουρά κανενός κόμματος. Και που επίσης έχει κουραστεί με το μίσος, την αναποτελεσματικότητα και την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το Κυπριακό.

Αν κάποιες ομάδες της κοινωνίας θέλουν να τους βγάλουν στη σέντρα –που λέμε και στην καθομιλουμένη- αυτή η ομάδα δεν θα παίξει το παιχνίδι τους αλλά ούτε θα μπει στη διαδικασία του να αποδείξει ότι δεν είναι ελέφαντες. Το 2021 είναι τόσο κοντά και το 2023 είναι εξίσου μακριά. Και αν στη τρέλα αυτή που ζούμε τους τελευταίους μήνες ο μέσος Κυπραίος ριζοσπαστικοποείται πολιτικά προς την χειρότερη μορφή ακροδεξιάς συντήρησης -με την Αριστερά να κοιμάται τον ύπνο του Δικαίου- υπάρχει και εκείνο το παιδάκι από το παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν που στη κρίσιμη στιγμή θα κάνει εκείνο που πρέπει: Θα υποδείξει πως ο βασιλιάς είναι ξεβράκωτος και κανείς δεν θα μπορεί να κρυφτεί. Ας σεβαστούν λοιπόν κάποιοι αυτή την μερίδα του κόσμου γιατί όταν τα πράγματα αγγίξουν τα όρια μιας σοβαρής κρίσης, χωρίς αυτούς η κυπριακή κοινωνία είναι καταδικασμένη. Και η Κύπρος χαμένη.

Του Γιάννη Ιωάννου

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης”.