Μετά την κατάρρευση του LNA (Libya National Army) αυτό που καθίσταται σαφές, μετά και το διάγγελμα Σίσι στο Κάιρο, είναι πως η Τριπολιτάνια πέρασε, ίσως ανεπιστρεπτί, στον έλεγχο της Τουρκίας και του GNA. Εξέλιξη, σε μεγάλο βαθμό, αναμενόμενη δεδομένης και της διπλωματικής συννενοήσης της κυβέρνησης της Τρίπολης, της Άγκυρας και της Μόσχας (ο Sarraj βρέθηκε διαδοχικά σε Κωνσταντινούπολη και Μόσχα, όσο ο Χάφταρ ήταν στην Αίγυπτο) αλλά και της σταδιακής παραγκώνισης του 77χρονου στρατηγού.
Αυτό που δείχνει όμως να εκπλήσσει διαφόρους παρατηρητές διεθνώς είναι η μηδενική αντίδραση της Αιγύπτου σε συνδυασμό με μια νέα σειρά αφηγημάτων, ιδίως στον ελληνόφωνο χώρο, για ταχεία επέμβαση της Αιγύπτου προκειμένου να περιοριστεί η κατάληψη εδαφών από τον GNA και η περαιτέρω στρατηγική εγκαθίδρυση της Τουρκίας στη χώρα. Αφηγήματα παρεμφερή αυτών που ακούσαμε και διαβάσαμε τους τελευταίους μήνες περί «γρήγορης επικράτησης του Χάφταρ και σικελικής εκστρατείας της Τουρκίας στη Λιβύη».
Εφεξής πρέπει να κατανοήσουμε ορισμένα πράγματα για την Λιβύη:
α. Ο στρατηγός Χαλίφα Χάφταρ είναι τελειωμένος. Δεν του απομένει σημαντικό leverage πέραν των ΗΑΕ και θα παραμείνει, μέχρι νεοτέρας, στην Αίγυπτο. Αξίζει για σκοπούς ανάλυσης να σημειωθεί τόσο η παροιμοιώδης ανικανότητά του να παράξει στρατιωτικά αποτελέσματα, που τον συνόδευε διαχρονικά, κι επίσης χρήζει μιας περιπτωσιολογικής μελέτης σε σχέση με τους πόρους που κατασπατάλησε από τον Απρίλιο του 2019 για την αποτυχημένη εκστρατεία της Τρίπολης. Ο Χάφταρ παρουσιάστηκε από τους ελληνόφωνους αναλυτές και τα ΜΜΕ ως “Russia backed” και “Egypt backed” και στην Ελλάδα προσκλήθηκε με κάθε επισημότητα. Ούτε η Ρωσία ούτε η Αίγυπτος επενέβησαν δυναμικά για να διασώσουν τον LNA.
β. Η Ρωσία του Πούτιν δεν επιθυμεί έναν πόλεμο στη Λιβύη. Εδώ πρέπει να αναζητηθούν, ιστορικά, τα συμφέροντα της Ρωσίας, ιδίως την διετία 2008-2010 στη Λιβύη του Γκαντάφι κι επιπλέον τα όρια της συνεργασίας της (ισχύει σε αντιστοιχία στο Συριακό) με την Τουρκία. Αυτό πρακτικά σηματοδοτεί δύο πράγματα. Συννενόηση με την Άγκυρα ή κατατριβή τρίτων με τον περιφερειακό ανταγωνισμό Αιγύπτου-Τουρκίας στη Λιβύη να κατακερματίζει περαιτέρω τη σύγκρουση στη χώρα τους επόμενους μήνες και να αποσταθεροποιεί περαιτέρω την περιοχή. Με το πρώτο σενάριο πάντως να έχει περισσότερες πιθανότητες επαλήθευσης.
γ. Η κατάσταση στο έδαφος, και δη στα νοτιοδυτικά, δε σημαίνει απαραίτητα πως η Τουρκία θα κάνει περίπατο. Θα υπάρξουν περιοχές όπου LNA και GNA θα βρούν φόρμουλες συμφιλίωσης αλλά και περιοχές που ο GNA θα δυσκολευτεί να καταλάβει. Μιλάμε για μια κατακερματισμένη σύγκρουση με έντονα στοιχεία ως προς τις φυλετικές, τοπικές και κοινωνικές δυναμικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Fezzan που θα μπορούσε να μετακυλήσει σε μια κατάσταση δύο σφαιρών επιρροής –η όλη διαδικασία φυσικά θα είναι on/off δεδομένων και των διπλωματικών διεργασιών που θα λαμβάνουν χώρα μεταξύ εύθραστων εκεχειριών.
Για τον Αιγύπτιο Πρόεδρο αλ Σίσι το δίλημμα παραμένει. Η κατάληψη της Σίρτης και της Τζούφρα από τον GNA ή η πτώση του Τομπρούκ (σ.σ. κατάληψη σε πολεμικά θέατρα όπως της Λιβύης και της Συρίας ή του Ιράκ σημαίνει κατάληψη και πλήρης έλεγχος) αναπόφευκτα θα ασκήσουν πίεση, σε περιφερειακό επίπεδο, στην Αίγυπτο με την στρατηγική, επί του εδάφους, παρουσία της Τουρκίας στην περιοχή να αυξάνεται. Η όλη διαδικασία όμως στο Κάιρο κατέδειξε και την πραγματική κατάσταση στο έδαφος: Η πτώση του LNA επανέφερε την ανατολική Λιβύη στην κατάσταση προ της 4ης Απριλίου του 2019 (πολύ πριν το τουρκολιβυκό μνημόνιο και την δυναμική τουρκική επέμβαση). Μεταξύ άλλων αυτό μπορεί να καταστεί ένα πολύτιμο διπλωματικό εργαλείο για την Αίγυπτο προκειμένου να υπάρξουν εκβάσεις προς μια από τις τρεις κατευθύνσεις:
α. Μια βραχύβια συνύπαρξη LNA-GNA, χωρίς τον Χάφταρ, στα πλαίσια διαλόγου που θα μπορούσε σταδιακά να οδηγήσει σε άμβλυνση των διαχωριστικών γραμμών του 2016-2019, σε παράλληλες «κρατικές» δομές ή σε συμφιλίωση από όπου θα προέκυπτε ένας GNA 2.0.
β. Μια διπλωματική επέμβαση, διεθνώς, με πολυεθνική δύναμη στη Λιβύη προκειμένου η εκεχειρία στη πράξη να τηρηθεί και να μπει, σταδιακά, η χώρα σε μια κατάσταση post-conflict, και
γ. Η συνέχιση της σύγκρουσης και του κατακερματισμού που θα οδηγούσε, αναπόφευκτα, σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση της περιοχής.
Κλείνοντας, κλειδί για την Αίγυπτο παραμένουν οι πρωτοβουλίες μεταξύ Άγκυρας και Ρωσίας.
Του Γιάννη Ιωάννου