Στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, της προσεχούς Πέμπτης, δεν αναμένονται σοβαρές κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας για τις προκλητικές της ενέργειες στην ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο αυτό που προκύπτει σε σχέση με την Τουρκία, και εν γένει την κατάσταση στα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, είναι μια συμβολική κίνηση ως προς τα περιοριστικά μέτρα (restrictive measures) τα οποία θα μπορούσαν να στοχεύσουν στελέχη της TPAO –παρά το σινιάλο της Άγκυρας και την αποχώρηση, ενόψει Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του ερευνητικού σκάφους “Oruc Reis’’ από την θαλάσσια περιοχή εγγύς του συμπλέγματος του Καστελορίζου. Για την Λευκωσία, το ζήτημα της Αμμοχώστου αποκτά, υπό το βάρος των εξελίξεων, ξεχωριστό ενδιαφέρον και θα αποτελούσε εξαιρετικό crash test για τις προθέσεις Βρυξελλών και Βερολίνου για τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Δεν φαίνεται να προσθέτει κάτι νέο ωστόσο που να μην καλύφθηκε στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις εξωτερικές σχέσεις του περασμένου Οκτωβρίου.
Η ΕΕ σημείωσε τότε την ανάγκη για επανέναρξη του διαλόγου στο Κυπριακό, η κάθοδος της κ. Λουτ όμως την περασμένη εβδομάδα κατέδειξε πως πέραν μιας άτυπης πενταμερούς διάσκεψης, που αναμένεται από πολλούς εκτός απροόπτου, τον Γενάρη, κανείς δεν αναμένει, ουσιαστικά, σοβαρή εξέλιξη ως προς μια κορύφωση της διαπραγμάτευσης στο Κυπριακό. H Aθήνα, ιδανικά, φαίνεται να ενδιαφέρεται για σκληρές κυρώσεις (λίστα τομεακών κυρώσεων, αντίμετρα για την Τελωνειακή Ένωση, περικοπές ευρωπαϊκών κονδυλίων, κοκ) ωστόσο για την περίπτωση της ΤΡΑΟ δεν δείχνει να έχει ιδιαίτερες επιδιώξεις, στη παρούσα φάση. Την ίδια στιγμή, σε περιφερειακό επίπεδο, η Τουρκία δείχνει να προχωρεί σε μια σειρά διπλωματικών «διορθωτικών» κινήσεων ενόψει και της αλλαγής παραδείγματος, στις ΗΠΑ, μετά τις 20 Ιανουαρίου. Κινήσεις που ο αντίκτυπος τους δεν επηρεάζει μόνο τα όσα τεκταίνονται στην περιοχή αλλά και το Κυπριακό.
Ψήνουν reloading
H αναθέρμανση των σχέσεων Τουρκίας-Σαουδικής Αραβίας και Τουρκίας Ισραήλ είναι δύο εξελίξεις που δείχνουν να αποκτούν ιδιαίτερη σημασία μετά το ιστορικό breakthrough της ομαλοποίησης των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και ΗΑΕ –καθώς και μιας σειράς μοναρχιών του Κόλπου. Οι λεγόμενες “Abraham Accords” και η δημιουργία διπλωματικών δεσμών μεταξύ του Ισραήλ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων δημιουργούν μια σειρά από νέες πολιτικές και οικονομικές δυναμικές στην περιοχή. Το Ισραήλ προχώρησε σε μια ταχεία ομαλοποίηση των σχέσεών του με όλα τα κράτη της περιοχής δημιουργώντας προυποθέσεις για περαιτέρω απομόνωση του Ιράν (και εν γένει του σιιτικού άξονα) αλλά και των Παλαιστινίων –δυναμική που θα μπορούσε να αλλάξει άρδην την γενικότερη διευθέτηση του Παλαιστινιακού μετά από δεκαετίες αδιεξόδων και βίας. Στον αντίποδα όμως και πριν η νέα διακυβέρνηση Μπάιντεν ξεδιπλώσει την εξωτερική της πολιτική στην περιοχή –με το Συριακό, το Ιράκ και τον πόλεμο στην Υεμένη να παραμένουν ως σοβαρές προκλήσεις- το Ισραήλ κλείνει το μάτι και στην Άγκυρα μετά από σταδιακές συναντήσεις μεταξύ των επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών των δύο χωρών. Αυτός ο γύρος συνομιλιών μεταξύ του Χακάν Φιντάν της τουρκικής ΜΙΤ και του ισραηλινού apparatus ασφάλειας δεν έχει μόνο πτυχές μυστικής διπλωματίας σε διμερές επίπεδο αλλά δείχνει να συμπεριλαμβάνει και σοβαρά ζητήματα ασφάλειας σε περιφερειακό επίπεδο. Μια σταδιακή αποκατάσταση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας, σε διμερές επίπεδο, παρά τα επιμέρους ζητήματα εμπιστοσύνης και την πάγια θέση του Ταγίπ Ερντογάν για το Παλαιστινιακό (και οι σχέσεις του με την Χαμάς) δεν πρέπει να αποκλειστεί τους επόμενους μήνες. Δυναμική που αναπόφευκτα στέλνει πολλαπλά μηνύματα και στη Λευκωσία. Reloading στις σχέσεις δείχνει ωστόσο να επισυμβαίνει και στις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Τουρκίας μιας σχέσης που δοκιμάστηκε όχι μόνο λόγω του Κατάρ αλλά κι εξαιτίας περιφερειακών ανταγωνισμών στον αραβομουσουλμανικό κόσμο μετά το 2011. Μια ομαλοποίηση των σχέσεων Ριάντ-Άγκυρας θα είχε ενδιαφέρουσες συνέπειες όχι μόνο στη δοκιμαζόμενη τουρκική οικονομία αλλά και στο Κυπριακό δεδομένου του ρόλου που η Σαουδική Αραβία διαδραματίζει στον ΟΙΔ (Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης) –πεδίο στο οποίο διαχρονικά η Τουρκία αναζητεί στήριξη για την αναβάθμιση της λεγόμενης ΤΔΒΚ.
Ένταση στο ΝΑΤΟ αλλά…
Λίγο πριν την αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οίκο η Ουάσινγκτον δείχνει να σκρινάρει αρκετά έντονα την Άγκυρα στο ζήτημα των ατλαντικών της υποχρεώσεων. Αυτό διαφάνηκε τελευταίως στο κομμάτι των αμερικανοτουρκικών σχέσεων ιδίως μετά τις πρώτες ενδείξεις πως το security apparatus αλλά και οι decision makers της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής που θα επιλέξει ο Μπάιντεν φέρουν, έντονα, κάτι από το στίγμα της εξωτερικής πολιτικής Ομπάμα, για την περιοχή, της περιόδου 2011-2016. Έμπειροι παρατηρητές πάντως επισημαίνουν πως ο υπό διαμόρφωση γεωπολιτικός χάρτης της περιοχής, που επιθυμούν να διαμορφώσουν τα επόμενα χρόνια οι ΗΠΑ –σε συνεργασία με την ΕΕ- δεν διατίθεται να αποκλείσει την Τουρκία. Οι επόμενοι μήνες θα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς το αποτύπωμα του Κυπριακού σε σχέση με τις διακυμάνσεις των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Εξελίξεις που πιθανόν να μην συνάδουν απόλυτα με την ανάγνωση κάποιων εξελίξεων σε Λευκωσία κι Αθήνα. Επιπλέον, η Ουάσινγκτον θα προωθήσει, γρήγορα, την διαδικασία επιβολής κυρώσεων στη Τουρκία (CAATSA) όπως διαφάνηκε την περασμένη εβδομάδα προκειμένου να επιλύσει, οριστικά, τους επόμενους μήνες, το ζήτημα της αγοράς των ρωσικών S-400 από την Τουρκία.
Αντί επιλόγου
Η Τουρκία δείχνει να κινείται έξυπνα στη λεπτή γραμμή μεταξύ προκλήσεων και διαχείρισης των στρατηγικών προσλαμβανουσών αυτών από τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ενώ παράλληλα διαμορφώνει και μια νέα διπλωματία προς βελτίωση των σχέσεών της με τα κράτη της περιοχής –συμπεριλαμβανομένων κρατών στα οποία τα τελευταία χρόνια η ΚΔ έχει επενδύσει σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο. Αυτή ακριβώς η διάδραση θα δοκιμάσει έντονα και τα όρια της κυπριακής εξωτερικής πολιτικής –με ή χωρίς το Κυπριακό στο προσκήνιο.
Του Γιάννη Ιωάννου
To κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης”.