«Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα» λέει ο σοφός λαός και η ρήση στην περίπτωση τόσο των ελληνοτουρκικών όσο και του Κυπριακού μπορεί να επαληθευτεί πλήρως. Αύριο ξεκινάει στη Κωνσταντινούπολη ο 61ος γύρος των διερευνητικών επαφών Ελλάδας – Τουρκίας και εκτός απροόπτου στις αρχές Φεβρουαρίου θα πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη η άτυπη Πενταμερής για το Κυπριακό. Η 25η Μαρτίου συνεπώς φέτος δεν σηματοδοτεί μόνο την έλευση του καλοκαιρινού καιρού και τα 200χρονα της Ελληνικής Επανάστασης αλλά καθορίζει κι ένα σημαντικό χρονικό ορόσημο. Αυτό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου το οποίο όχι μόνο θα επικαθορίσει σημαντικές παραμέτρους για το μέλλον των ευρωτουρκικών σχέσεων αλλά θα δοκιμάσει και τις συμπυκνωμένες εξελίξεις στα ανοικτά ζητήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του Κυπριακού -καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό αν από τον Αύγουστο θα μπούμε ξανά σε μια περίοδο δοκιμασιών κι εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο σε σχέση, φυσικά, και με την πρόοδο που θα προκύψει στο κάθε ένα.
Διερευνητικές με μικρό καλάθι
Στον ελληνοτουρκικό διάλογο στο πλαίσιο των διερευνητικών δεν αναμένονται θεαματικά αποτελέσματα αλλά σε κάθε περίπτωση στο πλαίσιο αυτού του άτυπου διαλόγου Αθήνα και Άγκυρα θα προβούν σε μια ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων σε όλο το φάσμα των ζητημάτων που θα προκύψουν. Η Αθήνα κρατά στάση αρχών ως προς αυτά τα ζητήματα και θα επικεντρωθεί στο ζήτημα των χωρικών υδάτων και της ΑΟΖ στο Αιγαίο παρά την προσπάθεια της Τουρκίας να διευρύνει την ατζέντα προσθέτοντας και τα ζητήματα των «γκρίζων ζωνών» σε σχέση με τα νησιά και την παρουσία στρατού εκεί. Ωστόσο και στα δύο μέρη, σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, επικρατεί συγκρατημένη αισιοδοξία μιας και ο διάλογος εξυπηρετεί τη διαχείριση της κρίσης των προηγούμενων μηνών, το παρατεταμένο stand off στο Αιγαίο και τα επιμέρους ζητήματα που έχουν, ανά καιρούς, προκύψει. Ο διάλογος πάντως είναι άτυπος κι αναμένονται εκατέρωθεν βολιδοσκοπήσεις προθέσεων ενώ άνθρωποι με γνώση των πραγμάτων αντιλαμβάνονται πως θα μπορούσαν να βρεθούν λύσεις τόσο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ όσο κι αναφορικά με δέσμες ΜΟΕ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης) που θα μπορούσαν να οδηγήσουν, σε αεροναυτικό τουλάχιστον επίπεδο, σε μειώσεις των εντάσεων στο Αιγαίο. Σε κάθε περίπτωση η απευθείας συνεννόηση Αθήνας – Άγκυρας δείχνει, στην παρούσα φάση, να ικανοποιεί τόσο την ΕΕ όσο και την Ουάσινγκτον κι αναλόγως του πώς οι επιμέρους αμερικανοτουρκικές και ευρωτουρκικές σχέσεις θα ξεδιπλωθούν δείχνει να αφήνει αρκετό περιθώριο στην Αθήνα για positioning και διπλωματικούς ελιγμούς.
Το δίλημμα της Πενταμερούς
Για το Κυπριακό τα πράγματα φαίνονται πιο δύσκολα σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά. Η Νέα Υόρκη μπορεί να αποδειχθεί ακόμη ένα βήμα προς μια οργανική μετάβαση στο κενό – ελλείψει συνολικής διευθέτησης του Κυπριακού ή το πεδίο στο οποίο, σταδιακά, μια διαπραγμάτευση για την ελληνοκυπριακή πλευρά θα ξεκινήσει με δυσμενείς όρους. Στο τελευταίο δείχνει να περιέρχεται εξάλλου και η ελληνοκυπριακή πλευρά τόσο διότι αντιμετωπίζει το δίλημμα ασφάλειας ως προς το τι θα θέσει ενώπιον των τεσσάρων άλλων μερών της Πενταμερούς όσο και λόγω των γνωστών ακροβασιών σε σχέση με τη μορφή της λύσης τα τρία τελευταία χρόνια -εξέλιξη που έχει καταστεί και αντικείμενο εσωτερικής πολιτικής κρίσης. Αυτό που θα πρέπει πάντως κανείς να αναμένει από την άτυπη Πενταμερή είναι πως θα επιταχύνει τόσο πολύ τις εξελίξεις στο Κυπριακό, που η επόμενη ημέρα θα φαντάζει περισσότερο σαν «άσπρο-μαύρο» ως προς την έκβαση παρά σαν μια γκρίζα κατάσταση που θα εξυπηρετεί τον χρόνο και το στάτους κβο προς όφελος της ελληνοκυπριακής πλευράς.
Τι να περιμένουμε
Το πρώτο εξάμηνο του 2021 θα καταστεί καταλυτικό για το μέλλον των σχέσεων Δύσης – Τουρκίας και Τουρκίας – Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα περιβάλλον που τόσο η Ανατολική Μεσόγειος όσο και η Μέση Ανατολή θα αποτελέσουν πεδία εκδήλωσης διαφόρων ανακατατάξεων -που κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί πως είναι υπέρ των συμφερόντων του ελληνισμού- εν γένει. Η σχέση ΗΠΑ – Τουρκίας θα καθορίσει μάλιστα αρκετά σε σχέση τόσο με την επόμενη ημέρα της διακυβέρνησης Ερντογάν όσο κι αναφορικά με τις προοπτικές της τουρκικής οικονομίας. Φυσικά το Κυπριακό δεν θα επηρεαστεί καταλυτικά από αυτές τις εξελίξεις μιας και δεν αποτελεί τη νο.1 προτεραιότητα -στην παρούσα φάση- ούτε της αμερικανικής αλλά ούτε και της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ωστόσο σαν ένα άλυτο ζήτημα διεθνών σχέσεων σε ένα ιδιαίτερα αναδυόμενο, κι ασταθές, γεωπολιτικό περιβάλλον όπως αυτό της Ανατολικής Μεσογείου, το Κυπριακό θα περάσει, ανεπιστρεπτί, σε μια νέα δυναμική περίοδο. Αν αυτή η περίοδος συνοδευτεί από μια ηχηρή απουσία στρατηγικής από την πλευρά μας, τότε είναι ξεκάθαρο πως η αντίστροφη μέτρηση για μια σκληρή και μη ελεγχόμενη διχοτόμηση έχει ήδη ξεκινήσει. Εξάλλου ο Μάρτιος είναι κοντά και το πώς η ίδια η ΕΕ θα χειριστεί την επόμενη μέρα στις σχέσεις της με την Τουρκία θα αποστείλει ένα ισχυρό μήνυμα. Ας ελπίσουμε να το αφουγκραστεί η Λευκωσία.
Του Γιάννη Ιωάννου
Το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης”