Ορισμένες σκέψεις για το Αφγανιστάν με αφορμή τις καταιγιστικές εξελίξεις αλλά και τη μονοθεματική πρόσληψη της ελληνόφωνης ανάλυσης που περιστρέφεται, για ακόμα μια φορά, γύρω από την εμπλοκή της Τουρκίας (πτυχή που κατά τη γνώμη μας δεν χρήζει ιδιαίτερης σπατάλης φαιάς ουσίας).
α. Οι ρίζες της τρέχουσας κατάστασης στη χώρα εδράζονται στο κενό ισχύος της αποχώρησης των Σοβιετικών (1979-1989). Οι εμφύλιοι που ακολούθησαν (1989-1992 και 1992-1996) διαμόρφωσαν τις καθοριστικές τάσεις μεταξύ των Ταλιμπάν και η αμερικανική επέμβαση το 2001 (War On Terror) προσέδωσε στους τελευταίους σύγχρονα πολιτικά χαρακτηριστικά: Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε πως οι Ταλιμπάν του Αφγανιστάν δεν υιοθετούν πλήρως τα στοιχεία του παγκόσμιου σαλαφιστικού τζιχαντισμού παρά το γεγονός πως η αρχική ηγεσία της αλ Κάιντα, μετά το 1998, συνδέθηκε μαζί τους – όπως και είχε, ενίοτε, ως επιχειρησιακή βάση το Αφγανιστάν. Από τη μετάβαση στο Χαλιφάτο μέσω του Εμιράτου μέχρι τη νομική δικαιοδοσία στο χαναφιτικό σουνιτικό Ισλάμ (όπως αυτοι το ορίζουν), η προσέγγιση των Αφγανών Ταλιμπάν διαφοροποιείται από τις εκφάνσεις του Ισλαμικού Κράτους στην περιοχή. Ομάδες Ταλιμπάν πολέμησαν εναντίον του ISIS στο Αφγανιστάν (ISKP).
β. Η πολιτική μετάβαση στην χώρα μετα το 2014 δεν κατέστη ποτέ ομαλή όχι μόνον λόγω της εξωτερικής ανάμιξης χωρών όπως το Πακιστάν, η Κίνα και η Ρωσία (και σε μικρότερο βαθμό δρώντων από το Ιράν, την Σαουδική Αραβία, το Τατζικιστάν, την Τουρκία και το Κατάρ) αλλά κι εξαιτίας της πολύπλοκης εθνοθρησκευτικής διαστρωμάτωσης της χώρας. Δεν είναι μόνον οι Παστούν και οι Τατζίκ, οι Τουρκμένοι, οι Άραβες και οι Χαζάρα. Υπάρχουν πολλές εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες. Μιλάμε για την χώρα που ο φυλετισμός (tribalism), όσο καμιά άλλη χώρα στην περιοχή, διαδραματίζει βασικό ρόλο ως προς τις κοινωνικές και πολιτικές δυναμικές. Απτή απόδειξη, η μετακίνηση αξιωματούχων από την Καμπούλ στο στρατόπεδο των Ταλιμπάν.
γ. Οι εξελίξεις δημιουργούν ένα αντίστοιχο power vacuum, με τη ρωσική αποχώρηση το ’89, για την αμερικανική εξωτερική πολιτική η οποία το 2001 στα πλαίσια του πνεύματος του War of Power Resolution (βλ. Use of Force Resolution) επενέβη στρατιωτικά στην χώρα. Mένει φυσικά να δούμε ποιοι θα επωφεληθούν από την κρίση (βλ. Κίνα και Ιράν). Το Αφγανιστάν, πέραν του οπίου, έχει τεράστια αποθέματα ορυκτού πλούτου. Οι Ταλιμπάν κυριολεκτικά κάθονται πάνω σε πολλά δις. Η πλήρης νομιμοποίησή τους πάντως εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Δεν είναι συνομιλητές πλέον σε διαπραγματεύσεις αλλά βρίσκονται στην Καμπούλ ως κυρίαρχοι της χώρας. Που σημαίνει πως ένας νέος εμφύλιος δεν πρέπει να αποκλειστεί.
δ. Για την προεδρία Μπάιντεν το Αφγανιστάν αποτελεί την πρώτη σοβαρή κρίση εξωτερικής πολιτικής. Ο τρόπος αποχώρησης των Αμερικανών και η προετοιμασία για κάτι τέτοιο δεν συνέβη με τους καλύτερους δυνατούς όρους. Ωστόσο η αμερικανική εξωτερική πολιτική σε αυτό το ασιατικό υποσύστημα σύντομα θα επανασχεδιαστεί. Το θέμα είναι αν το endgame θα προχωρήσει πέραν της… παρακολούθησης των πυρηνικών του Πακιστάν (Pakistan’s nuclear monitoring).
ε. H διαφθορά παραμένει βασικό συστατικό αποτυχίας κρατών όπως το Αφγανιστάν. Δείτε το στην περίπτωση του Προέδρου Γκάνι – που ήδη απέδρασε από την χώρα.
Υ.Γ.: Στην πιο κάτω φωτογραφία ο Ahmad Shah Massoud παίζει σκάκι στα μέσα της δεκαετίας του 1980 στην κοιλάδα Παντζίρ. Ο Massoud δολοφονήθηκε δύο ημέρες πριν την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 από την αλ Κάιντα. Οι δολοφόνοι του συνδέονται απευθείας με τον “τζιχαντιστικό κύκλο Παρισιού-Βρυξελλών” που αιματοκύλησε τις δύο πρωτεύουσες μετά το 2015.
Του Γιάννη Ιωάννου