Τείχος για απεσταλμένο υψώνει ο Ερντογάν

Χαμηλές πτήσεις για το Κυπριακό στη ΓΣ του ΟΗΕ

Όταν τόσο από το βήμα της ολομέλειας 78^ης Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών όσο και από τις δηλώσεις του, μετά την ολοκλήρωση της παρουσίας του στη Νέα Υόρκη, ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έστελνε το μήνυμα για αναγνώριση της λεγόμενης ΤΔΒΚ και «περάτωσης» του μοντέλου της ομοσπονδιακής λύσης στο Κυπριακό η συνειδητοποίηση, για την Λευκωσία, πως το περιθώριο των διπλωματικών επαφών στην έδρα του διεθνούς οργανισμού θα κλείδωνε τον διορισμό ειδικού απεσταλμένου στο Κυπριακό ήταν διπλή: Αφενός, επιβεβαίωνε την άτεγκτη στάση της Άγκυρας, με τον ίδιο τον Τούρκο Πρόεδρο, να μην συμβάλλει καθοριστικά στις προσπάθειες για άρση του αδιεξόδου των συνομιλιών στο Κυπριακό -εδώ και μια εξαετία, κι αφετέρου, αποτελούσε κι ένα «reality check» σε σχέση με όσες προσπάθειες είχαν προηγηθεί -με επίκεντρο την ενεργό εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να επανεκκινήσει το Κυπριακό. Η συνέχεια για το Κυπριακό κρίνεται -σε κάθε περίπτωση- δύσκολη χωρίς να αποκλείονται ωστόσο μικρά παράθυρα ευκαιρίας στη συνέχεια αναλόγως του πως θα κινηθούν, σε πολλαπλούς άξονες, οι ευρωτουρκικές, αμερικανοτουρκικές και η ελληνοτουρκική επαναπροσέγγιση ως προς την προοπτική διορισμού, εκ μέρους του ΓΓ Αντόνιο Γκουτέρες, ενός ειδικού απεσταλμένου. Η Νέα Υόρκη αποτέλεσε, επίσης, ένα ενδιαφέρον πεδίο ανάγνωσης διαφόρων τάσεων με φόντο την ανατολική Μεσόγειο ενώ καταδεικνύει και το πως θα κινηθεί, σε στρατηγικό και τακτικό επίπεδο, το αμέσως επόμενο διάστημα και η Άγκυρα.

Ύψωσε τείχος

Ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν κινήθηκε σε τέσσερις άξονες στη Νέα Υόρκη αναφορικά με το Κυπριακό και την ανατολική Μεσόγειο:

• Επανέλαβε, όπως και πέρυσι, την πάγια ρητορική του περί αναγνώρισης της «ΤΔΒΚ» και λύσης, στο Κυπριακό, στη βάση της αποδοχής της κυριαρχικής ισότητας χωρίς καμιά διαφοροποίηση, ουσιαστικά, μετά το 2017 και το ναυάγιο του Κρανς Μοντανά

• Δεν είχε, τελικά, το κρίσιμο τετ-α-τετ με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, δυσχεραίνοντας ακόμη περαιτέρω την προοπτική απόφασης διορισμού ειδικού απεσταλμένου, από τον ΓΓ, στο Κυπριακό το αμέσως επόμενο διάστημα

• Προχώρησε με το ζήτημα της επαναπροσέγγισης με την Ελλάδα, που θα έχει συνέχεια με το Ανώτατο Συμβούλιο των δύο χωρών στη Θεσσαλονίκη στις 7 Δεκεμβρίου, διαχωρίζοντας έτσι και στη πράξη αυτό που σε ρητορικό επίπεδο έχει διαχωρίσει από το 2017, δηλαδή την διασύνδεση Ελληνοτουρκικών και Κυπριακού και

• Προχώρησε, σε περιφερειακό επίπεδο, με την, μετά από μια δεκαετία και πλέον, συνάντηση του με τον Ισραηλινό ΠΘ, Μπένιαμιν Νετανιάχου, στην περαιτέρω ενδυνάμωση των σχέσεων με το Ισραήλ μετά την επαναπροσέγγιση των δύο χωρών προαναγγέλλοντας συνεργασία σε ενεργειακό επίπεδο -είδηση που προκάλεσε, εύλογα, αμηχανία σε Λευκωσία και Αθήνα

Αυτό που καθίσταται σαφές είναι πως το ενδεχόμενο διορισμού ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ στο Κυπριακό περνά, αναπόφευκτα, από την έγκριση του Τούρκου Προέδρου και είναι, αντικειμενικά, δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο μέχρι τα τέλη του χρόνου/αρχές του 2024. Ως εκ τούτου η παρουσία του Προέδρου Χριστοδουλίδη, σε όλα τα επίπεδα (ΟΗΕ, χώρες P5, Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα, η ομιλία του ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης) επικεντρώθηκε στο να αποστείλει αυτό ακριβώς το μήνυμα και να ασκήσει ουσιαστικά πιέσεις -μέσω τρίτων- προς τον Γενικό Γραμματέα προκειμένου να υπάρξει ο διορισμός. Το αν η τακτική αυτή θα ευοδώσει μένει να διαφανεί τους αμέσως επόμενους μήνες με τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) προς την τουρκοκυπριακή πλευρά να αποτελούν το βασικό «plan B» της Λευκωσίας.

Τα είπαν με Χοκστάιν

Ενδιαφέρουσες, και δυνητικά με πολλές προεκτάσεις τους επόμενους μήνες, κρίνονται οι συναντήσεις του Προέδρου Χριστοδουλίδη -αλλά και του Ερντογάν- με φόντο την ενεργειακή συνεργασία και τις εξελίξεις στον τομέα της ενέργειας στην ανατολική Μεσόγειο. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είδε αξιωματούχους τόσο από την Chevron όσο και από την Exxon Mobil στο περιθώριο των επαφών του που εκτός απροόπτου θα οδηγήσουν σε αποφάσεις και προγραμματισμό στους άξονες της ανάπτυξης του τεμαχίου «12» («Αφροδίτη») δεδομένης της ανοικτής διαπραγμάτευσης που υφίσταται μετά την απόρριψη της πρότασης της Chevron της 25^ης Αυγούστου αλλά και την περαιτέρω δραστηριοποίηση της Exxon στα τεμάχια «5» και «10» επί της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Η είδηση ωστόσο που ξεχωρίζει είναι αναμφισβήτητα το σύντομο τετ-α-τετ που είχαν οι κκ Χριστοδουλίδης και Μητσοτάκης με τον Άμος Χόκσταιν -ειδικού συντονιστή του Αμερικανού Προέδρου Μπάιντεν για θέματα παγκόσμιας Ενέργειας και Υποδομών. Ο κ. Χόκσταιν θεωρείται ο αρχιτέκτονας της επαναπροσέγγισης Λιβάνου-Ισραήλ στο θέμα του μεταξύ τους καθορισμού θαλασσίων ζωνών ενώ και μέρος της προσέγγισής του για την ενέργεια στην ανατολική Μεσόγειο αποτελεί, μετά το 2014, βασική πολιτική των ΗΠΑ στη περιοχή. Σημαντική αποδεικνύεται και η ιστορική, μετά από χρόνια, συνάντηση Νετανιάχου-Ερντογάν με τον Τούρκο Πρόεδρο να ανακοινώνει εκατέρωθεν επίσημες επισκέψεις αλλά και κοινές γεωτρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο μεταξύ των δύο χωρών. Το τελευταίο, δείχνει να επιβεβαιώνει κάτι που πολλές φορές επισήμανε η «Κ», περί επαναφοράς της ενεργειακής συνεργασίας του Ισραήλ με την Τουρκία -μέσω εξαγωγών από το ισραηλινό κοίτασμα «Λεβιάθαν» προς τα τερματικά υγροποίησης της Τουρκίας και, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί πεδίο εξελίξεων δεδομένου ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός διατηρεί ακόμη τα σενάρια εμπλοκής της Κύπρου (μέσω τερματικού ή αγωγού) στους ενεργειακούς σχεδιασμούς του Ισραήλ στη περιοχή. Οι εξελίξεις στα ενεργειακά, υπό το βάρος του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ, θα δείξουν τους επόμενους μήνες αν η Κύπρος μπορεί να ωφεληθεί επανεκκινόντας τον διάλογο του Κυπριακού ή αν το παράθυρο ευκαιρίας έχει κλείσει οριστικά ως προς την προοπτική της ενεργειακής συνεργασίας ως καταλυτικού μέσου επίλυσης διαφορών στην περιοχή και η ίδια θα δει τις εξελίξεις να την προσπερνούν -ή αν θα κληθεί, μελλοντικά, να εξετάσει και μια φόρμουλα Λιβάνου-Ισραήλ για θέματα θαλασσίων ζωνών ανεξαρτήτως της προοπτικής επίλυσης του Κυπριακού. Ενδιαφέρον, τέλος, για σκοπούς σημείωσης της ανάλυσης, που πρέπει να αναγνώσει η Λευκωσία, έχει το γεγονός πως το Ισραήλ εντάσσει πλέον το ζήτημα της ενεργειακής συνεργασίας στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, των χωρών ΜΕΝΑ και του Ινδικού Ωκεανού σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο (“conceptualization of Foreign Policy”) το οποίο εδράζεται στις «Συμφωνίες του Αβραάμ» (σ.σ. του 2020) και δεν απορρίπτει -εξ’ ορισμού- την Τουρκία παρά την επιμέρους έλλειψη εμπιστοσύνης σε θέματα ασφάλειας -όπως πχ το Παλαιστινιακό, η πτυχή υπόθαλψης της Χαμάς, κοκ.

Είδε και αποφασίζει ο Γκουτέρες

Αργά το απόγευμα της Παρασκευής ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είχε κρίσιμο τετ-α-τετ με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, θέτοντας το ζήτημα του διορισμού ειδικού απεσταλμένου στο Κυπριακό, ως απαραίτητου βήματος για οποιαδήποτε κινητικότητα προς την άρση του αδιεξόδου έξι χρόνων στο Κυπριακό. Ανέφερε μάλιστα πως βρίσκεται στο ίδιο μήκος κύματος με τον επικεφαλής του ΟΗΕ και μέχρι την στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές εξέφρασε την ετοιμότητα του ακόμη για τριμερή συνάντηση της τελευταίας στιγμής (σ.σ. η συνάντηση Τατάρ-Γκουτέρες ήταν προγραμματισμένη για το Σάββατο). Οι άξονες πιέσεων της ελληνοκυπριακής πλευράς προς την Τουρκία -μέσω του ΓΓ- κινήθηκαν σε τρία επίπεδα διπλωματικά:

• Στο να πειστεί ο κ. Γκουτέρες για την ετοιμότητα της ελληνοκυπριακής πλευράς όπως αυτή εκφράζεται εδώ και μήνες καθώς και στο πλαίσιο επαφών με υψηλόβαθμους αξιωματούχους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών

• Στο να λάβει το μήνυμα/πολιτικό σινιάλο ο Γενικός Γραμματέας τόσο από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας (χώρες P5) όσο κι από επιμέρους πρόσωπα με επιρροή όπως οι τρεις επικεφαλής των θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επί τούτου το γεύμα που παρέθεσε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης αργά το βράδυ της Παρασκευής προς τους μόνιμους αντιπρόσωπους των χωρών P5, οι συναντήσεις του με τους αξιωματούχους της ΕΕ στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης και οι επαφές του με την Κίνα (σ.σ. συνάντηση με τον αντιπρόεδρο Χαν Ζιένγκ) κινήθηκαν προς αυτή την κατεύθυνση και

• Δεδομένου πως ο ΓΓ συνάντησε, ακολούθως από τον ΠτΔ, και τον Έλληνα ΠΘ Μητσοτάκη να υπάρξει το μήνυμα της σύνδεσης Ελληνοτουρκικών-Κυπριακού, με καλές εξελίξεις/κλίμα στο πρώτο να αφήνουν περιθώρια βελτίωσης στο δεύτερο

Σε κάθε περίπτωση, ο Γενικός Γραμματέας, Αντόνιο Γκουτέρες, θα αποπειραθεί πριν αποφασίσει για τον διορισμό ειδικού απεσταλμένου -εφόσον υφίσταται περιθώριο- να δει σε μεταγενέστερο χρόνο τους δύο ηγέτες συγκαλώντας μια τριμερή στη Νέα Υόρκη ή επί εδάφους τρίτης χώρας (τύπου άτυπης πενταμερούς στη Γενεύη, το 2021) ή να επιλέξει, ξανά αργότερα, μια διεθνή συγκυρία που θα μπορούσε να μεταπείσει την σκληρή στάση της Άγκυρας. Καλά ενημερωμένες πηγές αναφέρουν στην «Κ» πως ένα τέτοιο μικρό παράθυρο θα μπορούσε να συμβεί μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου του 2023 (στις 14/15.12) -στο οποίο θα επαναδιαπραγματευθούν οι ευρωτουρκικές σχέσεις και θα υπάρχει και πρόοδος, πιθανόν, στα ελληνοτουρκικά μετά το Ανώτατο Συμβούλιο των δύο χωρών στη Θεσσαλονίκη στις 7 Δεκεμβρίου.

Καταληκτικά, στο περιθώριο της ΓΣ του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, το τείχος που ανυψώνει στο Κυπριακό ο Ερντογάν δείχνει, προς το παρόν, ανυπέρβλητο ενώ προφητική τείνει να καταστεί και η ρήση του κ. Γκουτέρες, μετά το 2017, που για το Κυπριακό χρησιμοποίησε την φράση «τετραγωνισμός του κύκλου» προκειμένου να συνοψίσει τα αδιέξοδά του μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κρανς Μοντανά. 

Toυ Γιάννη Ιωάννου

Πηγή: Έντυπη Καθημερινή Κύπρου, έκδοση 24ης Σεπτεμβρίου 2023