Ως γνωστόν, πριν από λίγες μέρες Τουρκία και Λιβύη υπέγραψαν μνημόνιο συναντίληψης για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών τους. Αν και, συνήθως, τα μνημόνια δεν είναι δεσμευτικά κείμενα, εντούτοις η συγκεκριμένη διευθέτηση αγνοεί τα δικαιώματα της Ελλάδας επί της υφαλοκρηπίδας και ενισχύει τη διαχρονική τουρκική άποψη περί της αδυναμίας των νησιών να παράγουν όλες τις θαλάσσιες ζώνες και να έχουν επίδραση στη θαλάσσια οριοθέτηση.

Σύμφωνα με μια θεμελιώδη αρχή, τα κράτη είναι ελεύθερα να συνομολογούν συμφωνίες για διάφορα θέματα με όποια κράτη το επιθυμούν (εκτός αν πρόκειται για συμφωνίες που προσκρούουν σε κανόνες επιτακτικού δικαίου – ius cogens). Το παρόν άρθρο ασχολείται με την εφαρμογή των σχετικών κανόνων της Σύμβασης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών 1969 («ΣτΒ») και του εθιμικού δικαίου στην ως άνω περίπτωση. Σημειώνεται ότι η Λιβύη είναι Μέρος στη ΣτΒ, ενώ η Τουρκία όχι. Συνεπώς, η πρώτη δεσμεύεται τόσο από τους συμβατικούς κανόνες της ΣτΒ όσο και από το εθιμικό δίκαιο, ενώ η Τουρκία μόνο από τους σχετικούς εθιμικούς κανόνες.

Νομικό πλαίσιο Δικαίου Συνθηκών

Ένας βασικός εθιμικός κανόνας, όπως κωδικοποιήθηκε στο Άρθρο 34 ΣτΒ, είναι ότι μια διεθνής συνθήκη δεν δημιουργεί υποχρεώσεις και δικαιώματα για ένα τρίτο, μη συμβαλλόμενο στη συνθήκη, Μέρος χωρίς τη συναίνεση του τελευταίου (pacta tertiis nec nocent nec prosunt). Συνακόλουθα, μια διμερής συμφωνία από τη σκοπιά ενός τρίτου κράτους αποτελεί πράξη μεταξύ άλλων Μερών (res inter alios acta) που δεν παράγει έννομες συνέπειες για το ίδιο.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μια διμερής ή πολυμερής συνθήκη δύναται, εκ των πραγμάτων, να επηρεάσει ένα τρίτο κράτος χωρίς να προκύπτουν ρητά υποχρεώσεις για το τελευταίο. Όμως και σε αυτή την περίπτωση δεν δημιουργούνται υποχρεώσεις για το τρίτο κράτος, το οποίο δεν δεσμεύεται από τη συνθήκη στην οποία δεν είναι Μέρος.  

Συνθήκες για τον καθορισμό συνόρων και τρίτα κράτη

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφερθεί πως, αν και μια συνθήκη που καθορίζει σύνορα μεταξύ κρατών δεν δεσμεύει άλλα κράτη, εντούτοις το σύνορο που χαράσσεται με βάση εκείνη τη συνθήκη είναι, κατ’ αρχήν, αντιτάξιμο τόσο έναντι των Μερών όσο και έναντι όλων (erga omnes). Ωστόσο, για να είναι το σύνορο οριστικό, θα πρέπει τα συμβαλλόμενα μέρη να έχουν αδιαμφισβήτητο νόμιμο τίτλο ή/και δικαιοδοσία επί της περιοχής που οριοθετούν, διαφορετικά το σύνορο δεν θα δεσμεύει τρίτα κράτη. Με άλλα λόγια, τόσο μια σύμβαση που καθορίζει σύνορα όσο και τα ίδια τα σύνορα μεταξύ δύο κρατών ισχύουν έναντι όλων μόνο όταν κάποιο άλλο κράτος δεν έχει νομότυπες αξιώσεις επί της περιοχής που οριοθετείται.

Συμπεράσματα

Η κατάρτιση διμερούς συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης εμπίπτει στη διακριτική ευχέρεια των συμβαλλομένων μερών. Εάν η συμφωνία συνομολογηθεί, τότε θα δεσμεύει τα Μέρη σύμφωνα με την εθιμική αρχή pacta sunt servanda (τα συμπεφωνημένα πρέπει να τηρούνται).

O χάρτης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που διεκδικεί η Τουρκία, όπως δημοσιεύτηκε στο twitter του αναπληρωτή γενικού διευθυντής του τουρκικού υπουργείου εξωτερικών, Τσαγατάϊ Ερτζιγές.

Ωστόσο, η συμφωνία οριοθέτησης, επειδή παραγνωρίζει τα δικαιώματα της Ελλάδας στον συγκεκριμένο θαλάσσιο χώρο, δεν παράγει οποιεσδήποτε έννομες συνέπειες για την τελευταία. Επιπλέον, το αποτέλεσμα της οριοθέτησης θα δεσμεύει μόνο τα Μέρη και δεν θα είναι αντιτάξιμο έναντι όλων (erga omnes), εφόσον ένα τρίτο κράτος (Ελλάδα) έχει νομότυπες αξιώσεις σε μέρος της θαλάσσιας περιοχής που πρόκειται να οριοθετηθεί.

Του Νικόλα Α. Ιωαννίδη – Διδάκτορος Δημόσιου Διεθνούς Δικαίου (University of Bristol)