Τον 17ο αιώνα ιδιώτες διέσχιζαν τις θάλασσες για λογαριασμό βασιλιάδων. Τέσσερις αιώνες αργότερα οι κληρονόμοι τους βρίσκονται παντού. Στο πεδίο μάχης, σε αίθουσες συσκέψεων και σε προεδρικά παλάτια. Αποφεύγουν το φως της δημοσιότητας και οι αποστολές τους είναι πάντα αμφιλεγόμενες και ευαίσθητες. Ήδη καθιερωμένη μεταξύ των μεγάλων στρατιωτικών δυνάμεων που εμφανίστηκαν τον 20ο αιώνα είναι η ανάθεση των πιο.. βασιλικών λειτουργιών σε ιδιώτες ή ιδιωτικούς φορείς. Μια τάση που επανέρχεται στις μέρες μας.

JonathanPowell, ο ιδιωτικός ειρηνευτής

Ο JonathanPowell ξεκίνησε με μια μακρά καριέρα στην πολιτική, αποτελώντας ένα από τα πιο σημαντικά μέλη του New Labour που έφερε τον Τόνι Μπλερ στην εξουσία, ανοίγοντας το δρόμο για την Αριστερά μετά από δύο δεκαετίες κυριαρχίας των συντηρητικών στο εκτελεστικό. Υπηρέτησε ως διπλωμάτης από το 1979 έως το 1996 και έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις για την επιστροφή του Χονγκ Κονγκ στην Κίνα στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στις συνομιλίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα τηςΔιάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη του 1975 (CSCE) και στις συνομιλίες «TwoplusFour» για τη γερμανική επανένωση στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Στη συνέχεια αποτέλεσε επικεφαλής του γραφείου του πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ από το 1997 έως το 2007 καθώς και επικεφαλής διαπραγματευτής της βρετανικής κυβέρνησης για την Βόρεια Ιρλανδία κατά τη διάρκεια αυτής της θητείας. Τα τελευταία επτά χρόνια ο Powell έχει γίνει ένας από τους λίγους ανθρώπους στον κόσμο που ασκεί το επάγγελμα του διαμεσολαβητή σε ένοπλες συγκρούσεις, εξυπηρετώντας κυβερνήσεις, αυτονομιστές, αντάρτες, όπως στην ειρηνευτική διαδικασία στην Κολομβία, στην ομάδα διαπραγμάτευσης στη Χώρα των Βάσκων, τη Βιρμανία, την Ινδονησία, ή τη Λιβύη. Έπαιξε σε όλα τα εδάφη. Σήμερα ο Powell διευθύνει την Inter Mediate, τον οργανισμό που ίδρυσε ο ίδιος, σε μια χαμηλού προφίλ τοποθεσία στο Λονδίνο, σε απόσταση αναπνοής από το SmithSquare, το Υπουργείο Εσωτερικών και την έδρα του MI5.

Όλα ξεκίνησαν όταν ο Tony Blair έθεσε την Ιρλανδία σε προτεραιότητα κατά την πρώτη του θητεία, με τον προκατόχο του, τον John Major, το να μην παράξει ποτέ πολιτικά αποτελέσματα. Ο Blair δημιούργησε ένα χώρο διαλόγου με το Σιν Φέιν και τον IRA, κάνοντας το αντίθετο από αυτό που έκανε ο προκάτοχός του –δηλαδή αποφεύγοντας την απομόνωση τους και εξασφαλίζοντας τους μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων του Good Friday το 1998, υπό την προϋπόθεση να σταματήσουν τις βίαιες πράξεις. Το άτομο που ο Blair επέλεξε εκείνη τη στιγμή να ενεργήσει ως σύνδεσμος με τα συγκρουόμενα μέρη ήταν ο Jonathan Powell, ο οποίος οργάνωσε μυστικές συναντήσεις με εκπροσώπους του IRA και του Σιν Φέιν.

 Ήταν για αυτόν η αρχή μιας μακράς καριέρας ως ειρηνευτικός διαπραγματευτής.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, δεν υπήρχε ακόμη η ιδιωτική διπλωματία αυτή καθε αυτή, με εξαίρεση την καθολική κοινότητα του Sant’ Egidio, με έδρα τη Ρώμη, η οποία για παράδειγμα είχε διαπραγματευτεί την ειρήνη στην Μοζαμβίκη.

Επομένως, ο Powell εκμεταλλεύτηκε το κενό και μετά την πολιτική του σταδιοδρομία και σε συνεργασία με τον Martin Griffith (επί του παρόντος ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ στην Υεμένη) που μόλις είχε ιδρύσει το κέντρο ανθρωπιστικού διαλόγου της Γενεύης, άνοιξε ένα πλαίσιο διαλόγου μεταξύ της ισπανικής κυβέρνησης και της βασκικής αυτονομιστικής οργάνωσης ETA. Στην περίοδο εκείνη, οι απευθείες συνομιλίες μεταξύ της κυβέρνησης και των αυτονομιστών είχαν καταρρεύσει. Ο Powell χρησιμοποίησε τις προηγούμενες του επαφές και κάλεσε πρώην ακτιβιστές του IRA να συναντηθούν με μέλη της ETA στη Γενεύη, μια πρωτοβουλία που έδωσε του Powell την απαραίτητη αξιοπιστία στα μάτια της ETA για να επαναφέρει τις διαπραγματεύσεις που παρατάθηκαν για πάνω από μια δεκαετία. Το 2011 ίδρυσε το Inter Mediate, το οποίο περιγράφει σαν μια ΜΚΟ που αποτελεί πλατφόρμα για «ιδιωτικές υπηρεσίες» σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Την ίδια χρονιά συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Κολομβίας Juan Manuel Santos, ο οποίος του παρέδωσε ένα μυστικό κανάλι διαπραγματεύσεων με την επαναστατική οργάνωση FARC που ο ίδιος δεν μπορούσε προφανώς να χρησιμοποιήσει ανοιχτά. Όντως, ο Santos, πριν γίνει Πρόεδρος, αποτέλεσε υπουργό Άμυνας και είχε αντιμετωπίσει βιαίως το κίνημα.

Μετά τους πρώτους μεγάλους του πελάτες, ο JonathanPowell θα αναπτύξει σταδιακά ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, από τη διπλωματική υποστήριξη έως τη βοήθεια σε διαπραγματεύσεις.

Τι κάνει πραγματικά λοιπόν η Inter Mediate;

Η περιγραφή που προσφέρεται στον ιστότοπο της είναι μάλλον αόριστη και δεν είναι τυχαία:  η ΜΚΟ θέλει να παραμείνει κάτω από το ραντάρ και να αξιοποιήσει στο έπακρο τη μυστική και αόρατη φύση των διαπραγματεύσεών της. Είναι επίσης εγγεγραμμένοι στο Ηνωμένο Βασίλειο ως φιλανθρωπική οργάνωση, γεγονός που την εμποδίζει να αποκομίσει κέρδος και να συνδεθεί με οποιαδήποτε ξένη κυβέρνηση. Σύμφωνα με τους ετήσιους λογαριασμούς της για τα τελευταία τρία χρόνια, η ΜΚΟ λαμβάνει περίπου 1,4 εκατομμύρια λίρες στερλίνες ετησίως, κυρίως από την Ελβετία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία. Αυτό που αναζητούν οι αρχηγοί κρατών ή οι ηγέτες ένοπλων ομάδων σε αυτή τη ΜΚΟ δεν είναι η ουδετερότητά της, αλλά η αμεροληψία και η διακριτική πρόσβασή της σε υπεύθυνους λήψης αποφάσεων στην Ουάσινγκτον ή το Λονδίνο, για παράδειγμα. Ανάμεσα στα τελευταία πρότζεκτ του είναι οι συνομιλίες με ομάδες ανταρτών στη Μιανμάρ μετά την απελευθέρωση της Aung San Suu Kyi καθώς και συναντήσεις με διπλωμάτες της Βόρειας Κορέας. Η ιδιωτική διπλωματία είναι όλο και πιο απαιτητική, επειδή οι συγκρούσεις είναι όλο και λιγότερο διακρατικές αλλά μάλλον εσωτερικές, κάτι που θα οδηγήσει σε επαγγελματικοποίηση του ιδιωτικού διαμεσολαβητή. Ομως παραμένει δύσκολο να βρεθεί κάποιος με την απαραίτητη τεχνογνωσία. Χρειάζεται καταρχάς ένα δίκτυο επαφών και αρκετές πολιτικές/διπλωματικές δεξιότητες. Οι συγκρούσεις είναι πολιτικά ζητήματα και πρέπει να αντιμετωπιστούν πολιτικά. Χρειάζονται πολιτικές, διπλωματικές και ψυχολογικές δεξιότητες, τις οποίες σπάνια βρίσκουμε στο ίδιο άτομο.

Carne Ross: διπλωμάτης για κράτη υπό κατασκευή

Το Νότιο Σουδάν είναι η νεότερη χώρα στον κόσμο μέχρι σήμερα, αλλά ένα πλήθος άλλων υποψηφίων περιμένουν υπομονετικά στην ουρά: Σομαλιλάνδη και Πούντλαντ, Κουρδιστάν, Δυτική Σαχάρα (μέτωπο Πολισάριο), μεταξύ άλλων.

Αυτό έχει δώσει νέα πνοή σε ιδιωτικούς διπλωμάτες, οι οποίοι δεν δίστασαν να τους προσφέρουν μια διπλωματία µε το.. κλειδί στο χέρι. Ο πιο ενεργός πρωταγωνιστής αυτού του φαινομένου είναι η Independent Diplomat, ένα υβρίδιο μεταξύ συμβουλευτικής εταιρείας, ΜΚΟ και ιδρύματος, με επικεφαλής τον Carne Ross, πρώην Βρετανό διπλωμάτη που, λόγω αντίθεσης με την εμπλοκή της χώρας του στο Ιράκ, αποχώρισε από το Foreign Office. Ο Ross ξεκίνησε την σταδιοδρομία του στην πρεσβεία του Ηνωμένου Βασιλείου στη Βόννη της Γερμανίας προτού μετακομίσει στην αποστολή του Ηνωμένου Βασιλείου στον ΟΗΕ, όπου εργάστηκε από τον Δεκέμβριο του 1997 έως τον Ιούνιο του 2002. Στα Ηνωμένα Έθνη, ο Ross διετέλεσε εμπειρογνώμονας της βρετανικής αντιπροσωπείας για την Μέση Ανατολή. Ο Ross υπηρέτησε στη συνέχεια ως συντονιστής στρατηγικής για τα Ηνωμένα Έθνη στο Κοσσυφοπέδιο (UNMIK) όπου σχεδίασε και οδήγησε μια κοινή πολιτική του ΟΗΕ και της κυβέρνησης για την εφαρμογή μιας σειράς προτύπων για τη βελτίωση της διακυβέρνησης, του κράτους δικαίου και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συμβούλευε περί διπλωματικών και πολιτικών τακτικών τον τότε Ειδικό απεσταλμένο του ειδικού εκπροσώπου του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για το Κοσσυφοπέδιο Soren Jessen-Petersen (ο οποίος στη συνέχεια έγινε επικεφαλής του γραφείου της Independent Diplomat στην Ουάσινγκτον).

Ο Ross και το Κοσσυφοπέδιο

Ο πρώτος πελάτης της Independent Diplomat ήταν ο Μπαϊράμ Κοσούμι, ο πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου κατά τη διαδικασία της ανεξαρτησίας του το 2005. Όπως και με την Inter Mediate, η Independent Diplomat εκμεταλλεύεται το μεγάλο εύρος που προσφέρει το καθεστώς ενός «φιλανθρωπικού» οργανισμού στη Μεγάλη Βρετανία, μεταξύ εταιρείας και ΜΚΟ. Και προφανώς δεν είναι τυχαίο που δεν θα είναι ποτέ εύκολο να ορίσουμε πραγματικά αυτό το είδος οργάνωσης. Για τις υπηρεσίες της, η ID λαμβάνει αμοιβές από μερικούς από τους πελάτες της, πολλοί άλλοι όμως δεν έχουν τη δυνατότητα, όπως το το μέτωπο Polisario που εδρεύει σε καταυλισμό προσφυγών.

Οι αυτονομιστές του Polisario διεκδικούν μια πρώην ισπανική αποικιακή ζώνη στην Δυτική Σαχάρα, σε αντίθεση με την προσπάθεια του Μαρόκο να ενσωματώσει οριστικά την περιοχή (σ.σ. η κυβέρνηση Trump ανακοίνωσε πρόσφατα το άνοιγμα προξενείου εκεί, αναγνωρίζοντας την εξουσία της Ραμπάτ, σε αντάλλαγμα για τη συμφωνία Μαρόκου-Ισραήλ). Στη συνέχεια ακολούθησε μια σειρά πελατών του ίδιου προφίλ, όπως την συριακή δημοκρατική αντιπολίτευση και την αντιπολίτευση στην Υεμένη. Όμως ποιος είναι ακριβώς ο ρόλος της ID; Είναι ένα διεθνές λόμπι που διαμορφώνει και προωθεί μια εικόνα σε διεθνείς πλατφόρμες;  Η ID δεν εκπροσωπεί επίσημα τους πελάτες της, αλλά τους συμβουλεύει στο παρασκήνιο σε τρεις βασικούς τομείς: πολιτική στρατηγική, νομική αναλυση σε θέματα διεθνούς δικαίου και δημόσια διπλωματία.

Νότιο Σουδάν και κατεχόμενα

Ο πρώτος μεγάλος  πελάτης της ID ήταν το Νότιο Σουδάν, το οποίο διατηρούσε ένα διπλωματικό δίκτυο, αλλά δεν διέθετε τη νομική και διπλωματική εμπειρογνωμοσύνη για να κατανοήσει, για παράδειγμα, την πολυπλοκότητα ενός ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Σε συνέντευξη με το γαλλικό France Inter, o Ross εξηγεί ότι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει τώρα είναι να εργάζεται παράλληλα με νέα κέντρα διπλωματίας όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Τουρκία, που έχουν αποκτήσει τόσο επιρροή όσο η Ευρώπη στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Μεταξύ του 2007 και 2010, ο Carne Ross εκπροσώπησε την τουρκοκυπριακή ηγεσία στις ΗΠΑ και συμβούλευε τον Mehmet Ali Talat. Μπορούμε να διαβάσουμε στον ιστότοπό της ID ότι έχει συνεισφέρει σε συγκεκριμένα θέματα καθώς προέκυπταν στη διαδικασία διαπραγμάτευσης, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας για συγκεκριμένες συνταγματικές διατάξεις σε ομοσπονδιακές πολιτείες και την πρακτική της ΕΕ όσον αφορά την προσαρμογή των συνθηκών ώστε να ταιριάζουν και να αντανακλούν τις τοπικές ανάγκες, καθώς και μια έρευνα για τα εκλογικά σώματα (electoral colleges) ως μέσο οικοδόμησης συναίνεσης σε διαιρεμένες κοινωνίες. Η ID παρείχε επίσης ανάλυση της στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση της τουρκοκυπριακής κοινότητας, παρακολουθώντας στενά τις εσωτερικές θεσμικές αλλαγές της ΕΕ και τις αναπτυσσόμενες σχέσεις της με την Τουρκία και διευκόλυνε την επικοινωνία μεταξύ τους, ιδίως διοργανώνοντας συναντήσεις μεταξύ Τουρκοκυπρίων ηγετών και αξιωματούχων κρατών μελών της ΕΕ. Ο Ross αναγνωρίζει ότι το νησί είναι θύμα παράνομης εισβολής και κατοχής από την Τουρκία, αλλά υπογραμμίζει ότι συμβούλεψε μια δημοκρατική κυβέρνηση που συμμετείχε σε μια νόμιμη διπλωματική διαδικασία και ως εκ τούτου αντιμετωπίστηκε ως τέτοια. Το αίτημά της τουρκοκυπριακής ηγεσίας ήταν κυρίως για βοήθεια για την κατανόηση της ευρωπαϊκής διπλωματίας.

Με τα χρόνια η ID δημιούργησε μια νέα εξειδικευμένη αγορά, προσελκύοντας όλο και πιο έμπειρους πρώην διπλωμάτες. Κατά την άποψη του Ross, υπάρχει στη διεθνή διπλωματία η ίδια μικρή ομάδα ανθρώπων που περιστρέφονται γύρω από τις ίδιες συγκρούσεις, και αυτό δεν είναι πολύ υγιές. Το μοντέλο των μεγαλοπρεπών διπλωμάτων και η τόσο απαραίτητη και μοναδική τους εμπειρία δεν είναι πλέον βιώσιμο. Πολλοί κατανοούν διαισθητικά πώς λειτουργεί η διπλωματία και θεωρούν ότι πρέπει να γίνει πιο διαφανές, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της διατηρείται μυστικό.

Toυ Φιλίπ Ορφανίδη

Πηγή: Les nouveaux corsaires των Philippe Vasset και Pierre Gastineau