Η επαναφορά, σε αυτή τη συγκυρία, της συζήτησης περί του ρόλου που μπορεί να παίξει το ΝΑΤΟ στη διευθέτηση του Κυπριακού και δη στο κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων είναι άκαιρη, άκυρη και παραπλανητική. Η ενστικτώδης αντίδραση στην ανακίνηση αυτής της ιδέας είναι να μπούμε στη διαδικασία να συζητήσουμε τις ιδεολογικές πτυχές του ζητήματος, να δούμε τις απόψεις του κάθε κόμματος, να εξετάσουμε το πως πρακτικά μπορεί να εφαρμοστεί, και να ζυγίσουμε τη στάση της Τουρκίας στο πλαίσιο των ευρω-ατλαντικών σχέσεων και όχι μόνο. Καλό είναι να μην κάνουμε τίποτα από όλα αυτά. Γιατί; Πρώτον διότι το μεγαλύτερο πρόβλημα στο Κυπριακό αυτή τη στιγμή δεν είναι η διευθέτηση της ασφάλειας και των εγγυήσεων, αλλά το γεγονός ότι απειλείται η μια και ενιαία κυριαρχία του κυπριακού κράτους. Και, προφανώς, στο μοντέλο των δύο κρατών που προωθείται, η συζήτηση για τις εγγυήσεις αλλάζει εντελώς νόημα και περιεχόμενο – αν δεν ακυρώνεται πλήρως.
Δεύτερον, και συναφές, διότι δεν υπάρχει καν διαπραγματευτική διαδικασία. Δεν βρισκόμαστε ούτε στο 2015, ούτε στο 2017 ώστε να προσπαθούμε να βρούμε φόρμουλες επίλυσης επί μέρους ζητημάτων στο πλαίσιο μιας ομοσπονδιακής διευθέτησης. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα τεράστιο χάσμα απόψεων και διαπραγματευτικών θέσεων μεταξύ των δύο πλευρών οι οποίες δεν πρόκειται να γεφυρωθούν με την όποια σκέψη για εμπλοκή του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι το ΝΑΤΟ – και τα μέλη του – θα δεχτούν να παίξουν ένα τέτοιο ρόλο, ή ότι η Τουρκία θα δεχτεί να αντικατασταθούν οι δικές της εγγυήσεις με κάποιες – αόριστες προ το παρόν – νατοϊκές. Και, τελικά, αν η Τουρκία αποκτούσε ρόλο στο πλαίσιο των νατοϊκών εγγυήσεων, όπως απέκτησε το 1960 στο πλαίσιο της Συνθήκης Εγγυήσεων, ποια θα ήταν η ουσιαστική διαφορά;
Έχοντας υπόψη τα παραπάνω, μοιάζει πολύ πιθανόν οι κύκλοι που αποφάσισαν να επαναφέρουν το θέμα αυτό στην επικαιρότητα να μην είχαν πράγματι σκοπό να δώσουν ώθηση στο Κυπριακό. Αλλά μάλλον να μας παρουσιάσουν ένα ψεύτικο δίλημμα βοηθώντας μας να αναλωθούμε σε μια συζήτηση άνευ ουσίας ενόσω ο χρόνος ροκανίζεται και μια νέα, πιο διχοτομική πραγματικότητα αναδύεται και εμπεδώνεται – τόσο πολιτικά και εδαφικά όσο και συνειδησιακά. Αντί να χτυπούμε γύρω από τον θάμνο (beat around the bush), όπως λένε οι Αγγλοσάξονες, και να υπεκφεύγουμε του υπαρξιακού ζητήματος που αντιμετωπίζουμε – ή να αγνοούμε τον λεγόμενο ελέφαντα στο δωμάτιο – φλερτάροντας με άκαιρες ιδέες, αποκυήματα κάποιας πολιτικής φαντασίας, καλύτερο θα ήταν να προετοιμαζόμαστε για αυτά που έρχονται. Διότι πλησιάζει η ώρα που θα παρουσιαστούν ενώπιόν μας πολύ σοβαρότερα και πραγματικά διλήμματα για τα οποία καλό θα ήταν, σε αντίθεση με κάθε άλλη φορά στην ιστορία μας, να είχαμε στρατηγική.
Του Ζήνωνα Τζιάρρα
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή (Κύπρου), στις 18/07/2021, σ. 5.