Μερικές σημειώσεις για την αμυντική συμφωνία Γαλλίας-Ελλάδας.
1. Πρόκειται σαφώς για μια κανονική συμμαχική συμφωνία καθώς εμπεριέχει ξεκάθαρα τη διάσταση τόσο των αμυντικών εξοπλισμών όσο και της αμοιβαίας στρατιωτικής συνδρομής (αρ. 2). Σε αντίθεση με άλλες ούτω καλούμενες ή κατά φαντασία “συμμαχίες”.
2. Σίγουρα μπορεί να υποστηριχθεί ότι το άρθρο 2 είναι περιττό υπό το φως των αντίστοιχων άρθρων της συνθήκης του ΝΑΤΟ (π.χ. 5 & 6) και της Συνθήκης της Λισαβόνας (αρ. 42). Ωστόσο ο σκοπός εδώ είναι κατ’ εξοχήν πολιτικός και όχι κατ’ ανάγκη στρατηγικός. Το μήνυμα αποστέλλεται τόσο στο ΝΑΤΟ (βλ. σημείο 6 πιο κάτω) όσο και στην Τουρκία – αποτελεί δηλαδή αποτρεπτική ενέργεια.
3. Γενικά η συμφωνία στέλνει μηνύματα σε πολλαπλούς αποδέκτες – στο ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ, την ΕΕ, την Τουρκία και όχι μόνο.
4. Σε ό,τι αφορά τις τεχνικές παραμέτρους των εξοπλισμών δεν είμαι ειδικός για να σχολιάσω λεπτομέρειες, αλλά είναι βέβαιο πως η συμφωνία ενισχύει την ελληνική άμυνα και αποτρεπτική ισχύ. Ωστόσο αυτό θα συμβεί μεσοπρόθεσμα καθώς, πέρα από τα Ραφάλ, οι φρεγάτες θα παραδοθούν το 2025-2026. Τέσσερα χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο δεν είναι λίγα.
5. Σε αυτό το σημείο υπεισέρχεται το ζήτημα της αμοιβαίας συνδρομής. Διότι θεωρητικά η Γαλλία θα κληθεί, σε περίπτωση έντασης στο Αιγαίο, να στηρίξει την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας, ιδιαίτερα εάν – ω μη γένοιτο – συμβεί κάτι κατά την περίοδο αναμονής των φρεγατών. Το ερώτημα είναι κατά πόσο η Γαλλία θα το πράξει. Πέρα από τις διακηρύξεις και τη σαφή διατύπωση στη συμφωνία, η Γαλλία δεν είναι αξιόπιστη δύναμη, τουλάχιστον στην Ανατολική Μεσόγειο. Το μόνο που έκανε το πολυδιαφημιζόμενο αεροπλανοφόρο Ντε Γκωλ και ο γαλλικός στόλος ευρύτερα την περίοδο των εντάσεων – που δημιούργησαν οι παράνομες έρευνες/γεωτρήσεις της Τουρκίας – ήταν βόλτες. Επιπλέον, πίσω από τις κάμερες και την πομπώδη ρητορική, οι Γάλλοι κυκλοφορούν ότι επιθυμούν να βρούν ένα modus vivendi με την Τουρκία. Σημειώνεται επίσης ότι η Γαλλία πρωτοστατεί στην προσπάθεια να πείσει για την ανάγκη στρατηγικής αυτονόμησης της ΕΕ. Όταν όμως το πράττει με κράτη όπως αυτά της Βαλτικής που αντιμετωπίζουν την υψηλού ρίσκου για τα ίδια ρωσική απειλή, και παρουσιάζει τον εαυτό της και την ΕΕ ως δυνάμει πάροχο ασφάλειας, δεν πείθει. Αυτά και άλλα κράτη προτιμούν την ασφάλεια των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Το ίδιο εξάλλου συνέβη και με την περίπτωση της Αυστραλίας, όπου οι Αυστραλοί “πούλησαν” ουσιαστικά τους Γάλλους για να αγοράσουν τη “σίγουρη” αμερικανική ασφάλεια (έναντι της Κίνας) “εδώ και τώρα”. Συνεπώς, πρέπει να έχουμε πάντοτε υπόψη το χάσμα που πολλές φορές υπάρχει μεταξύ διακήρυξης και πράξης.
6. Συναφώς, πρέπει να αξιολογήσουμε και τους σκοπούς της Γαλλίας σε αυτή την εξίσωση και τον βαθμό στον οποίο συμπλέουν με αυτούς της Ελλάδας. Αυτό συμβαίνει προφανώς τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, ως προς την αξιολόγηση της τουρκικής απειλής και της ενίσχυσης των ευρωπαϊκών δομών ασφαλείας. Ωστόσο, χωρίς να μειώνουμε την αξία της συμφωνίας για την Ελλάδα, η Γαλλία βγαίνει πολλαπλώς κερδισμένη. Πρώτον οικονομικά. Δεύτερον γεωστρατηγικά αναφορικά με την παρουσία και επιρροή της στην ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο (περιλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής και Αφρικής – π.χ. η συμφωνία αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο αποστολής ελληνικών δυνάμεων στο Σαχέλ). Τρίτον στο διπλωματικό-στρατηγικό επίπεδο σχετικά με τον παραδοσιακό σκοπό της για στρατηγική αυτονόμηση της ΕΕ (με την ίδια να παίζει φυσικά κεντρικό ρόλο). Μετά την αποτυχία της Αυστραλίας, η Ελλάδα προκύπτει ως πρώτος βασικός υποστηρικτής της Γαλλίας σε αυτό το πλαίσιο. Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν αυτό θα έχει προεκτάσεις στην πολιτική της Ελλάδας σε σχέση με το ΝΑΤΟ – εάν δηλαδή θα βρεθεί στη μέση των όποιων εντάσεων μεταξύ Γαλλίας-ΝΑΤΟ/ΗΠΑ. Δεν είναι το πιθανότερο σενάριο αλλά πρέπει η Ελλάδα να προσέξει. Και πρέπει επίσης να βεβαιωθεί ότι σε αυτή τη σχέση λαμβάνει όσα πρέπει να λαμβάνει σε αντάλλαγμα των όσων παρέχει στη Γαλλία. Πάντως το State Department καλωσόρισε τη συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας προσπαθώντας όμως να την καπελώσει, υπονοώντας ότι εμπίπτει στις ευρύτερες δυτικές δομές ασφάλειας και υπογραμμίζοντας την ελληνο-αμερικανική Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας που ανανεώθηκε το 2019.
7. Αξίζει τέλος να σημειωθεί ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάστηκε η συμφωνία σε Γαλλία/διεθνή Μέσα και Ελλάδα. Τα πρώτα το παρουσιάζουν ως μια γαλλική επιτυχία ή ως ένα (απελπισμένο ή έξυπνο) εγχείρημα αποκατάστασης ή συντήρησης της γαλλικής στρατηγικής και του ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ μετά και την αποτυχία με την Αυστραλία. Στην Ελλάδα, πέρα από κάποιες ψύχραιμες φωνές, το κλίμα είναι πανηγυρικό, με πολλές υπερβολές. Η συμφωνία θεωρείται θρίαμβος. Η θετική πρόσληψη της συμφωνίας δεν είναι καθόλου μεμπτή. Η υπερβολή όμως καταδεικνύει μια πολιτική κουλτούρα που συνεχίζει να αναζητεί έξωθεν σωτήρες στην απουσία ελπίδας και εν μέσω απογοήτευσης για την υφιστάμενη κατάσταση πραγμάτων στη χώρα. Το ζητούμενο λοιπόν είναι, πέρα από τις σωστές και αναγκαίες συμπράξεις εξωτερικής εξισορρόπησης, η Ελλάδα να μπορέσει να κάνει τις απαραίτητες τομές σε όλα τα επίπεδα ούτως ώστε να μπορέσει να σταθεί στα πόδια της και να διεκδικήσει τον ρόλο που της αξίζει.
Του Ζήνωνα Τζιάρρα