Ενώ η τουρκική οικονομία καταρρέει (όπως ήτανε εν τέλει αναμενόμενο) με τη λίρα να ανέρχεται στις 12+ έναντι του δολαρίου, να σημειώσουμε ότι δεν είναι η πρώτη φορα αλλά η πολλοστή. Η τελευταία φορά ητανε το 2000-2001 με την τραπεζική και νομισματική κρίση. Τότε, η Τουρκία οδηγήθηκε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) από όπου και έλαβε περίπου 30 δις δολάρια βοήθειας. To 2013 η Άγκυρα πλήρωσε την τελευταία δόση και ξεχρέωσε το ΔΝΤ, μόνο για να εισέλθει σε νέα οικονομική κρίση ξεκινώντας σιγά-σιγά από το 2015, αν όχι νωρίτερα.
Σήμερα το ΔΝΤ θα μπορούσε να ήτανε λύση. Αλλά στο πλαίσιο των λοιπών ανορθόδοξων πολιτικών του Ερντογάν που επιθυμούν πρωτίστως να διασώσουν τα δίκτυα της εξουσίας και διαφθοράς αλλά και τη σχετική δυνατότητα εξυπηρέτησης των ιδιωτικών δανείων, πολιτικά μιλώντας, το ΔΝΤ δεν είναι επιλογή για τον Ερντογάν. Μια τέτοια κίνηση μάλλον θα έδειχνε αποδοχή της αποτυχίας του και θα είχε τα αντίθετα αποτελέσματα ανάμεσα στις μάζες όπου ο εθνικισμός, ο συντηρητισμός και ο αντι-δυτικισμός γνωρίζουν έξαρση – με ευθύνη και του Ερντογάν.
Περιττό να αναφέρουμε πως η συζήτηση για το ποιος θα αντικαταστήσει τον Ερντογάν στην εξουσία, αν και έχει τη σημασία της, είναι αυτή τη στιγμή ανώφελη. Διότι εν μέσω υψηλού πληθωρισμού και διαδηλώσεων, αυτό που διακυβεύεται είναι το τι θα λάβει χώρα εντός και εκτός Τουρκίας σε αυτή τη μεταβατική περίοδο, είτε αυτή κρατήσει για ένα, είτε για δύο και πλεόν χρόνια. Ο λόγος έγκειται στο ότι ύψιστη προτεραιότητα του Ερντογάν είναι η τουλάχιστον προσωρινή (μέχρι και το 2023) επιβίωση του καθεστώτος του.
Τα περί καταστροφής της Τουρκίας έχουν σαφώς δόση αλήθειας (αναφορικά με την οικονομική και κοινωνική διάσταση) αλλά σε ό,τι αφορά τη μεγάλη εικόνα και το μακροπρόθεσμο πλαίσιο είναι υπερβολικά. Πρώτον διότι η Τουρκία κατάφερε να ανακάμψει πολλές φορές. Δεύτερον διότι είναι μια χώρα με τέραστια οικονομία, π.χ. σημαντικό πρωτογενή και τουριστικό τομέα και βαριά βιομηχανία. Η κρίση θα δυσκολέψει όλους αυτούς τους τομείς, αλλά είναι θέμα χρόνου η επανενεργοποίησή τους, αν ληφθεί υπόψη μάλιστα η φθήνια του εργατικού δυναμικού και του τουρκικού προϊόντος.
Σίγουρα αυτό θα έχει αρνητικό αντίκτυπο (ήδη φαίνεται εδώ και καιρό) στην εξωτερική πολιτική, όπως γράφουμε και στα συμπεράσματα του βιβλίου “Διεθνής Πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο” (δες φωτο).
Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι τα “κεκτημένα” της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής θα εξανεμιστούν σε μια νύχτα. Κάθε άλλο. Τα πεδία εξωτερικής δράσης καθίστανται σημαντικές πηγές εσόδων (εκτός από εξόδων).
Ο κίνδυνος αυτής της μεταβατικής περιόδου είναι το γεγονός ότι ένα αυταρχικό καθεστώς θέλει να παραμείνει στην εξουσία με κάθε κόστος και στη βάση ανορθόδοξων/ανορθολογικών πολιτικών που εξυπηρετούν – σε κάποιο βαθμό – αυτό τον σκοπό. Σε αντίθεση με τις εκατοντάδες άλλες φορές που γίνεται λανθασμένα αναφορά στην “εξωτερίκευση των εσωτερικών κρίσεων της Τουρκίας”, αυτή τη φορά είναι πιθανόν να δούμε κάτι τέτοιο. Όπως έχουμε αναφέρει στο παρελθόν, η Ανατολική Μεσόγειος είναι υποψήφιο πεδίο, αλλά όχι το πιο πιθανό. Η Συρία και το Ιράκ, ή ακόμα και η ίδια η Τουρκία (στο πλαίσιο της καταπολέμησης του ΡΚΚ) είναι πιο πιθανά σενάρια. Ναι, υπάρχουν οικονομικοί περιορισμοί, αλλά δεν χρειάζεται να είναι μια μεγάλης κλίμακας επιχείρηση. Εξ άλλου, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει κάποιο βαθμό αυτονομίας εξ αιτίας του μαύρου χρήματος και της μαύρης οικονομίας που έχει τόσο διεθνείς όσο και εσωτερικές διαστάσεις.
Σε μεγάλο βαθμό, το 2001 η τουρκική οικονομία οδηγήθηκε σε κατάρρευση (και στο ΔΝΤ) λόγω της πολιτικής αστάθειας που προέκυψε από τη σύγκρουση του προέδρου (Ahmet Necdet Sezer) και του πρωθυπουργού (Bulent Ecevit) για τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος. Η πολιτική αστάθεια που επήλθε στο υπόλοιπο της δεκαετίας του 2000 ήταν κρίσιμης σημασίας για την ανάκαμψη της οικονομίας. Έτσι και σήμερα, η τουρκική οικονομία υποφέρει λόγω της διακυβέρνησης Ερντογάν, ιδιαίτερα τα τελευταία 10 χρόνια – με όλες τις προεκτάσεις που αυτό συνεπάγεται. Η μετάβαση προς μια πιο σταθερή κοινωνική και πολιτική κατάσταση (εάν και όταν αυτό συμβεί), θα αποκαταστήσει γρήγορα την εμπιστοσύνη στην τουρκική οικονομία και θα την βάλει σε πορεία ανάκαμψης.
Οι πιο πάνω σκέψεις αξίζει να σημειωθούν, διότι δεν είναι ώρα για πανηγυρισμούς αλλά για προσοχή.
Του Ζήνωνα Τζιάρρα