Σύμφωνα με δημοσκόπηση που κυκλοφορεί της Metropoll Research, περισσότεροι από τους μισούς Τούρκους πιστεύουν ότι οι εντάσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας εμπίπτουν στα πλαίσια της προεκλογικής εκστρατείας στην Τουρκία.

Η ερώτηση ήταν περίπου αυτή: “Πιστεύετε ότι η ένταση του τελευταίου μήνα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι μια προσπάθεια για εκλογικά αποτελέσματα;” To 51.5% απάντησε “Ναι”, 26% “Όχι”, και 18.6% “Δεν ξέρω” (βλ. διαφάνεια υπ’ αρ. 82).

Επιπλέον, σύμφωνα με άλλη ερώτηση που έγινε (βλ. διαφάνεια υπ’ αρ. 81), το 64% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι δεν υπάρχει εχθρότητα μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας.

Δύο παρατηρήσεις:

1. Η ερώτηση που τέθηκε ήταν κατευθυντική. Υπό άλλες περιστάσεις οι απαντήσεις μπορεί να ήταν κάπως διαφορετικές. Εξάλλου το 51.5% είναι ένα σημαντικό αλλά όχι καθυσυχαστικό ποσοστό.

2. Παρόλα αυτά, δεν αποτελεί είδηση το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν θεωρείται εχθρική χώρα εντός Τουρκίας. Παραδοσιακά, στις τουρκικές έρευνες γνώμης, η Ελλάδα κατατάσσεται χαμηλά στις αντιλήψεις ανασφάλειας του κοινού. Εντελώς ενδεικτικά και τυχαία, αναφέρω ότι σε δημοσκόπηση του Kadir Has University του 2013 η Ελλάδα βρίσκεται με την Κύπρο, αντίστοιχα, στις δύο τελευταίες θέσεις. Μετά από τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, τη Συρία, το Ιραν, το Ιράκ, τη Ρωσία, την Αρμενία κτλ. Εννοείται ότι η ιστορική συγκυρία και το γεωπολιτικό συγκείμενο επηρεάζουν αυτές τις αντιλήψεις.

Και δύο σημεία ως τροφή για σκέψη:

1. Πρέπει καταρχάς να θεωρείται δεδομένο ότι οι προσπάθειες του Ερντογάν να εργαλειοποιεί τον εθνικιστικό παρξυσμό για να υποκαταστήσει τα πάλαι ποτέ οικονομικά κίνητρα που είχε η εκλογική του βάση δεν λειτουργούν με την ίδια αποτελεσματικότητα με την οποία λειτούργησαν μεταξύ του 2015 και 2018. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν λειτουργούν καθόλου.

2. Αυτό που δεν πρέπει να υποτιμάται είναι η δυνατότητα και η πιθανότητα αυτά τα ποσοστά να μεταβληθούν υπό το βάρος των εξελίξεων. Η προπαγάνδα στην οποία επιδίδεται το τουρκικό κράτος τις τελευταίες μέρες κατά της Ελλάδας είναι ποιοτικά διαφοροποιημένη και άνευ προηγουμένου – τόσο σε ένταση όσο και σε περιεχόμενο. Σίγουρα η δημοφιλία του Ερντογάν και του ΑΚΡ είναι σταδιακά φθίνουσα. Αλλά το “rally round the flag effect” (δηλαδή το σύνδρομο της “συσπείρωσης γύρω από τη σημαία”) έρχεται να απαντήσει ακριβώς σε αυτό το πρόβλημα: Παράγει ή αναπαράγει μια κρίση προκειμένου να ανυψώσει ως υπέρτατο σημείο συσπείρωσης τη “flag”, δηλαδή τη σημαία, δηλαδή το έθνος. Σε αυτό το πλαίσιο δεν έχει σημασία ποιος είναι ο ηγέτης και πόσο μισητός είναι, σημασία έχει ότι αυτός κρατά το πηδάλιο της χώρας σε μια κρίσιμη ώρα όπου διακυβεύεται η εθνική επιβίωση. Άρα καθίσταται σχεδόν υπαρξή η ανάγκη για συσπείρωση της κοινωνίας γύρω από τον ηγέτη ο οποίος τη δεδομένη στιγμή φέρεται να είναι ταυτισμένος με το ίδιο το έθνος.

Ο Ερντογάν σημειώνει σχετική επιτυχία σε αυτό το μέτωπο δεδομένου ότι η αντι-ελληνική ρητορική βρίσκει σύμφωνη την αντιπολίτευση (αν και ο ανταγωνισμός τώρα αφορά στο ποια από τις δύο δυνάμεις είναι πιο εθνικιστική). Μη ξεχνάμε επίσης ότι η συζήτηση για την εθνική επιβίωση σχετίζεται και διασυνδέεται ρητορικά και πολτικά και με το Κουρδικό Ζήτημα. Το τελευταίο έχει προεκτάσεις τόσο στην εξωτερική πολιτική όσο και στην εσωτερική πολιτική εφόσον το φιλο-κουρδικό κόμμα μπορεί να καταστεί καταλυτικός παράγοντας στις εκλογές. Παραμένει ωστόσο σημείο τριβής μεταξύ των αντιπολιτευτικών δυνάμεων και ζήτημα το οποίο εργαλειοποιεί ο Ερντογάν για να διασπάσει την αντιπολίτευση. Για τους ίδιους εκλογικούς λόγους, η επιβίωση του φιλο-κουρδικού κόμματος είναι υπό απειλή.

Οι πραγματικότητες στην Τουρκία είναι περίπλοκες και ο χρόνος λειτουργεί διαφορετικά – σε μικρά χρονικά διαστήματα μπορεί να λάβει χώρα μεγάλος αριθμός πολύ σημαντικών γεγονότων. Συνεπώς ας μην απλοποιούμε τις κοινωνικο-πολιτικές δυναμικές. Το διάστημα τουλάχιστον μέχρι τις τουρκικές εκλογές – εάν τελικά αυτές δεν αναβληθούν – είναι ιδιαίτερα κρίσιμο και χρειάζεται προσοχή.

Του Ζήνωνα Τζιάρρα