Πως φτάσαμε στην άρση του εμπάργκο

Τι σηματοδοτεί η αναβάθμιση της Κύπρου από τις ΗΠΑ

H άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί, αναμφίβολα, την σημαντικότερη αναβάθμιση στις διμερείς σχέσεις Λευκωσίας-Ουάσιγκτον από το 1987 και την επιβολή του. Στον πυρήνα της, όπως ανακοινώθηκε την Παρασκευή, 16 Σεπτεμβρίου, αποτελεί μια πολιτική απόφαση των ΗΠΑ που συνειδητά αναβαθμίζει τόσο τις σχέσεις σε διμερές επίπεδο μεταξύ των δύο χωρών όσο και επισυμβαίνει σε μια χρονική συγκυρία που η ανατολική Μεσόγειος, για σειρά λόγων, αποτελεί ξανά ένα πεδίο ισχυρών γεωπολιτικών επιδιώξεων αλλά και αυξημένης σημασίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες -για σειρά λόγων που έχουν αναλυθεί πολλάκις. Το πως φτάσαμε ως εκεί όμως και το τι σηματοδοτεί για την συνέχεια η αμερικανική απόφαση αποτελεί ένα πεδίο που οφείλει να διερευνηθεί μακριά από μικροπολιτικές σκοπιμότητες, υπερβολές αλλά και την συνήθη λογική, στη Κύπρο, της γεωπολιτικής αναβάθμισης ως εργαλείου εσωτερικής πολιτικής.

Πως φτάσαμε εδώ

Στις αρχές της προπερασμένης εβδομάδας στο ΥΠΑΜ της ΚΔ επικρατούσε αισιοδοξία κι άγχος για την ανακοίνωση της 16ης Σεπτεμβρίου. Η Κύπρος, από τις αρχές Μαρτίου, αμέσως μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχε απαγορεύσει στα ρωσικά πολεμικά πλοία των στόλων της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας να ελλιμενίζονται στη Λεμεσό. Ενώ την περίοδο 2019-2021, η Κύπρος είχε προχωρήσει με το κλείσιμο εκατοντάδων χιλιάδων λογαριασμών Ρώσων δικαιούχων στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Παρόλα αυτά, στο ΓΕΕΦ επικρατούσε νευρικότητα για το αν τελικά οι Αμερικανοί θα ανακοίνωναν την άρση του εμπάργκο. Τον περασμένο Μάιο, ο υπουργός Άμυνας, Χαράλαμπος Πετρίδης, θα γίνονταν ο πρώτος ΥΠΑΜ της ΚΔ που θα έβλεπε εκ του σύνεγγυς υψηλόβαθμους αξιωματούχους του αμερικανικού Πενταγώνου. Πηγές που γνωρίζουν ανέφεραν στην «Κ» πως η διπλωματική στήριξη που έλαβε από το κυπριακό ΥΠΕΞ αλλά και από μια ομάδα αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς από τον τομέα της στρατιωτικής διπλωματίας απέδωσαν καταλυτικά για την εν λόγω επίσκεψη που «κλείδωσε» την άρση. Με τον πλέον αθόρυβο μάλιστα τρόπο. Βέβαια είχαν προηγηθεί και δύο σημαντικά ορόσημα: O Eastern Mediterranean Security and Energy Partnership Act, που το αμερικανικό Κογκρέσο είχε υιοθετήσει τον Οκτώβριο του 2019, εντάσσοντας την ΚΔ στους γεωπολιτικούς της σχεδιασμούς στην περιοχή όσο και η απόφαση για άρση του εμπάργκο για μη φονικά όπλα, σχεδόν ένα χρόνο μετά, τον Σεπτέμβριο του 2020. Η άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί ένα βήμα που απορρέει από την αμερικανική πολιτική βούληση, σε συνδυασμό μάλιστα με τα κριτήρια που η Κύπρος ικανοποίησε -και θα συνεχίσει να ικανοποιεί όπως τεκμαίρεται κι από την ανακοίνωση -σε ετήσια βάση.

Τι σηματοδοτεί η άρση

Η άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων προς την ΚΔ είναι μια σημαντική κίνηση για σειρά λόγων τεχνογνωσιακής, πολιτικής και γεωπολιτικής σημασίας:

  • Οδηγεί στη σταδιακή απορωσοποίηση/αποσοβιετοποίηση του συνόλου των εξοπλιστικών συστημάτων της Εθνικής Φρουράς με σημαντικές ευκαιρίες αναβάθμισης σε όλα τα επίπεδα των οπλικών και μη συστημάτων -πολλά εκ των οποίων βρίσκονται εγγύτερα στο τέλος της επιχειρησιακής τους ζωής ή θα αντιμετωπίσουν, άμεσα, ζητήματα εξεύρεσης αναλωσίμων (ανταλλακτικά, πυρομαχικά, κοκ)
  • Εμβαθύνει τις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Κύπρου στο επίπεδο της πολιτικής και στρατηγικής συνεργασίας στον αμυντικό τομέα. Την περασμένη Δευτέρα υπογράφτηκε και η συνθήκη Acquisition and Cross – Servicing Agreement/ACSA για ζητήματα διοικητικής μέριμνας μεταξύ ΚΔ και ΗΠΑ ενώ συνεχίζονται τα προγράμματα συνεκπαίδευσης Διεθνούς Στρατιωτικής Κατάρτισης και Εκπαίδευσης (International Military Education and Training – IMET) και
  • Αναβαθμίζει τον ρόλο της ΚΔ ως εταίρου των ΗΠΑ στο υποσύστημα της ανατολικής Μεσογείου σε μια περίοδο κρίσιμων γεωπολιτικών ανακατατάξεων

Η Κύπρος, σε καμιά περίπτωση, δεν μετατρέπεται σε κάποιου είδους στρατιωτική υπερδύναμη με την ελεύθερη πρόσβαση σε αγορά αμερικανικών οπλικών συστημάτων. Ωστόσο η σημαντική απόφαση των ΗΠΑ που αλλάζει άρδην μια συνθήκη αποκλεισμού για την Λευκωσία, 35 ετών, αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για περαιτέρω ενσωμάτωση της Κύπρου στις ευρωατλαντικές δομές ασφάλειας που στέλνει πολλαπλά σινιάλα σε σχέση με την δημοφιλή πρόσληψη, διεθνώς, της Κύπρου ως χώρας που ελέγχεται εντός της ΕΕ από την Ρωσία. Eξάλλου η επιβολή εμπάργκο όπλων στη ΚΔ από τις ΗΠΑ εξυπηρετούσε μεταξύ άλλων, ιστορικά, τους σκοπούς τήρησης ουδετερότητας στη σύγκρουση στη Κύπρο, αλλά σημαντικότερα γινόταν αντιληπτό, στην Ουάσιγκτον, ως ειρηνευτικός μηχανισμός στα πλαίσια μιας προσπάθειας επίλυσης ενός ζητήματος σύγκρουσης -όπως το Κυπριακό. Η σημερινή άρση συνεπώς δεν πρέπει να ιδωθεί ως «κούρσα εξοπλισμών» ή «ενσίχυση της ΚΔ έναντι της Τουρκίας» αλλά και ως μια προσπάθεια επένδυσης διπλωματικού κεφαλαίου μέσω της προσπάθειας επανέναρξης των συνομιλιών όπου στο δύσκολο κομμάτι της ασφάλειας και των εγγυήσεων το αδιέξοδο θα μπορούσε να αρθεί στα πλαίσια μιας ατλαντικής λύσης (πχ η σταδιακή ένταξη της ΚΔ μελλοντικά στο ΝΑΤΟ αμέσως μετά από μια συμφωνία στο Κυπριακό).

ΕΦ στη νέα εποχή

Για την Εθνική Φρουρά η άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια εποχή αναγέννησης ως προς την πρόσβασή της σε λύσεις που θα εκσυγχρόνιζαν τις δυνατότητές της σε πολλαπλά επίπεδα. Ασφαλώς αυτό δεν σημαίνει πως η ΚΔ θα μπορούσε να αποκτήσει αεροσκάφη τύπου F-35 ή F-16 αλλά ούτε και να… γεμίσει αμερικανικές βάσεις -όπως πολλοί αμυντικοί αναλυτές έσπευσαν να επισημάνουν. Ωστόσο ο τρόπος με τον οποίο η ΚΔ θα μπορούσε να εκσυγχρονίσει το οπλοστάσιό της περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα από σουίτες οπλισμού ή υλικά (τεχνολογία, λογισμικά, τηλεπικοινωνίες) σε χρήση “dual use” (στρατιωτική ή πολιτική χρήση) καθώς και σε μεγάλο non-lethal εξοπλισμό και παρελκομένων, αρχής γενομένης από την εμφάνιση τόσο των κληρωτών όσο και των επαγγελματικών στελεχών της ΕΦ (πχ κράνη ή εξαρτύσεις). Επιπλέον η ΚΔ θα είχε μέσω της διατήρησης της απόφασης των ΗΠΑ για άρση του εμπάργκο, δυνητικά, πρόσβαση σε:

  • Σταδιακή αγορά συστημάτων όπως αρμάτων, ΤΟΜΠ κι οχημάτων που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν συνολικά το ισχύον δυναμικό και δη τις πλατφόρμες ΑΜΧ και Τ-80 που στα επόμενα χρόνια θα φτάσουν στο όριο της επιχειρησιακής τους αξιοποίησης. Το ίδιο ισχύει για συστήματα ΑΑ και αντιαρματικής χρήσης
  • Παραχώρηση ατομικού οπλισμού σε μεγάλους αριθμούς από τις ΗΠΑ -ιδίως μετά την μετάβαση των τελευταίων σε νέες πλατφόρμες ατομικού οπλισμού με την υιοθέτηση νέου τυφεκίου για τις ένοπλες δυνάμεις τους. Αυτό ανοίγει τον δρόμο για αντικατάσταση μέρος του οπλοστασίου του πεζικού της Εθνικής Φρουράς και της εφεδρείας/εθνοφυλακής με σύγχρονα οπλοπολυβόλα, τυφέκια εφόδου και παρελκόμενα αναβάθμισης
  • Αγορά ή παραχώρηση μέσω τρίτων, με την Ελλάδα εδώ να αποτελεί ένα ευρύ πεδίο πολλαπλών επιλογών για την μεταφορά, παραχώρηση ή μετεγκατάσταση συστημάτων στη Κύπρο

Η σύνδεση της άρσης του αμερικανικού εμπάργκο όπλων, τέλος, με τα όσα τεκταίνονται στην Ουκρανία οφείλει να γίνεται με δυσπιστία ως προς την διάσταση της μεταφοράς/παραχώρησης κυπριακού οπλισμού στο Κίεβο. Η Κύπρος δεν είναι Ελλάδα (μέλος του ΝΑΤΟ) και ένα τέτοιο αφήγημα που συχνά βλέπει το φως της δημοσιότητας σε ελλαδικά ή διεθνή ΜΜΕ ή Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αποτελεί για σειρά ευνόητων λόγων non-go για την Λευκωσία.

Toυ Γιάννη Ιωάννου

Αρχική δημοσίευση στην έντυπη έκδοση της “Καθημερινής Κύπρου”, 25.09.2022

Leave a Reply