Με το διπλωματικό παρασκήνιο της Νέας Υόρκης να είναι πλούσιο, αλλά να μην προσθέτει τίποτα επί της ουσίας για τη συνέχιση της διαδικασίας στο Κυπριακό, οι επόμενοι μήνες δείχνουν να φέρνουν τη Λευκωσία απέναντι σε υπαρξιακά διλήμματα οι προεκτάσεις των οποίων έχουν ευρύτερη γεωπολιτική σημασία για το μέλλον της Κύπρου – όπως αυτό διαμορφώνεται με ορίζοντα το 2019 και χωρίς θεαματικές εξελίξεις ως προς την οριστική κατάληξη σε κάποιου είδους διευθέτηση του Κυπριακού.
Δίλημμα πρώτο
Ξένοι παρατηρητές αλλά και διπλωματικές πηγές με γνώση των όσων συμβαίνουν στην Κύπρο αναφέρουν στον «Π» ότι η κριτική που πληθαίνει τελευταίως, στον διεθνή Τύπο αλλά και σε διπλωματικά φόρα στις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και την Ουάσινγκτον, δεν είναι τυχαία και συνδέεται άρρηκτα με τη δραστηριότητα συγκεκριμένων Ρώσων ολιγαρχών στην Κύπρο. Το δίλημμα που δείχνει να διαμορφώνεται εδώ είναι κατά πόσον η Κύπρος μπορεί να «επιλέξει οριστικά στρατόπεδο μεταξύ Δύσης και εξυπηρέτησης ρωσικών συμφερόντων», και αν αυτό επισυμβεί τους επόμενους μήνες με ποια διαδικασία θα ολοκληρωθεί και τι συνέπειες θα επισύρει. Πηγές που μίλησαν στον «Π» ανέφεραν πως η περίπτωση της κυβέρνησης Αλέξη Τσίπρα στην Ελλάδα αποτελεί ενδιαφέρουσα περιπτωσιολογία για εξαγωγή συμπερασμάτων, αν κι εφόσον ένα τέτοιο δίλημμα τεθεί στην ελληνοκυπριακή πολιτική ελίτ. Ο Έλληνας πρωθυπουργός θεωρείται ήδη, από διεθνείς αναλυτές, ο πλέον φιλοαμερικανός πολιτικός των τελευταίων χρόνων μεταπολιτευτικά στην Ελλάδα, με τις κινήσεις αναβάθμισης των σχέσεων Αθήνας και Ουάσινγκτον να είναι απτές και με υψηλού συμβολισμού κινήσεις – πέραν της πρόσφατης κρίσης των ελληνορωσικών σχέσεων και των απελάσεων των Ρώσων διπλωματών. Στην περίπτωση της Κύπρου και δεδομένων των αντικειμενικών συνθηκών όπως οι παραδοσιακές σχέσεις Λευκωσίας-Μόσχας, το οικονομικό μοντέλο της Κύπρου, ιδίως μετά το 2013, και τον ρόλο της Μόσχας στο Συμβούλιο Ασφάλειας του ΟΗΕ τα πράγματα δείχνουν να είναι πιο περίπλοκα με τους επόμενους μήνες, βάσει εκτιμήσεων που προκύπτουν από πολλές πηγές με γνώση των πραγμάτων, να αποτελούν πεδίο λήψης καταλυτικών αποφάσεων.
Δίλημμα δεύτερο
Εκείνο που διαφάνηκε από τις κινήσεις της κυπριακής διπλωματίας στη Νέα Υόρκη αλλά και από την ομιλία του Προέδρου Αναστασιάδη στη Γενική Συνέλευση την περασμένη Πέμπτη είναι πως στη Λευκωσία επικρατεί ανησυχία για το μέλλον της ειρηνευτικής αποστολής του ΟΗΕ στην Κύπρο. Οποιαδήποτε αλλαγή στον τρόπο δράσης ή στον αριθμό της UNFICYP –με το χειρότερο δυνατό σενάριο να εδράζεται στην απομάκρυνσή της– αλλάζει άρδην τα δεδομένα επί του εδάφους για τα επόμενα χρόνια δεδομένου ότι η Κύπρος παραμένει διαιρεμένη ακριβώς στη μέση ως νησιωτικό κράτος. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα και λόγω της προοπτικής επίτευξης λύσης ο σχεδιασμός της Εθνικής Φρουράς επί σημείων της πράσινης γραμμής (π.χ. φυλάκια) ήταν τέτοιος που οδήγησε στην κατάργησή τους ή στην οριστική αναδιάταξή τους. Πηγές που γνωρίζουν πάντως δεν εξέφρασαν αισιόδοξες απόψεις στον «Π» θεωρώντας πως τους επόμενους μήνες η διαδικασία ανανέωσης της θητείας της UNFICYP θα αποτελέσει «από συνήθη διπλωματική διαδικασία, έναν διπλωματικό άθλο για γερά νεύρα». Σε κάθε περίπτωση πάντως αυτό που καθίσταται σαφές είναι πως το δίλημμα ασφάλειας που θα προκύψει από μια διαιρεμένη Κύπρο χωρίς την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ παρούσα επί του εδάφους θα είναι το μεγαλύτερο όλων, αλλάζοντας εξ ολοκλήρου μια πραγματικότητα δεκαετιών, από το 1964, και δημιουργώντας συνθήκες που τουλάχιστον σε επίπεδο πρόσληψης της καθημερινότητας των κατοίκων της Λευκωσίας και των περιχώρων θα είναι καταλυτικές.
Δίλημμα τρίτο
Το τρίτο δίλημμα που δείχνει να απασχολεί τη Λευκωσία είναι η τύχη του ενεργειακού της προγράμματος, ιδίως μετά την ολοκλήρωση της ερευνητικής γεώτρησης της Exxon και πιθανών, συνεπακόλουθα, προκλητικών ενεργειών της Τουρκίας. Πηγές που γνωρίζουν αξιολογούν τη στάση της Τουρκίας ως «wait & see» σε σχέση με την έλευση του ερευνητικού πλοίου Fatih (Πορθητής) σε θαλάσσιο τεμάχιο της κυπριακή ΑΟΖ. Οι ίδιες πηγές πάντως δεν αποκλείουν σειρά ενεργειών εκ μέρους της Τουρκίας την επομένη της ανακοίνωσης αποτελεσμάτων από την Exxon στις αρχές Φεβρουαρίου που θα μπορούσαν κάλλιστα να συνδυαστούν με μια κίνηση που, σύμφωνα με ξένες διπλωματικές πηγές, «θα τραβούσε το χαλί κάτω από τα πόδια της Λευκωσίας»: Την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ και την προϋπόθεση για τη δημιουργία αγωγού Ισραήλ-Τουρκίας. Σε αυτή την περίπτωση το δίλημμα για την κυπριακή πλευρά θα εδραζόταν μεταξύ δύο Συμπληγάδων: Του σχεδιασμού της Exxon δεδομένης της ανακάλυψης ενός μεγάλου κοιτάσματος στο θαλάσσιο τεμάχιο «10» και των επιλογών των γειτόνων μας – στους οποίους η Κύπρος τα τελευταία χρόνια επένδυσε τεράστιο διπλωματικό κεφάλαιο σε διμερές επίπεδο.
Αντί επιλόγου
Μπορεί το status quo, χωρίς λύση του Κυπριακού, να αργήσει να δείξει τα δόντια του τα επόμενα χρόνια σε σχέση με τις εξελίξεις ως προς την τύχη της λεγόμενης ΤΔΒΚ ωστόσο αυτό που δείχνει να προκύπτει από τα συμφραζόμενα είναι πως τους επόμενους μήνες η ΚΔ θα βρεθεί απέναντι σε αμείλικτα ερωτήματα, υπό μορφή διλημμάτων ασφάλειας, στα οποία θα πρέπει να ανταποκριθεί προκειμένου να περιορίσει πιθανές φυγόκεντρες δυνάμεις ή άμεσες αρνητικές επιπτώσεις. Με τον χρονικό ορίζοντα του 2023 να πλησιάζει φέρνοντας μαζί του και προεκλογικούς ρυθμούς και τόνους, το ερώτημα εδώ είναι το σημαντικότερο: Θα υπάρξει ρεαλιστική διαχείριση ή ο Νίκος Αναστασιάδης θα αφήσει τις σημαντικές αποφάσεις στην επόμενη κυβέρνηση; H πολιτική πρακτική όλων των Κύπριων Προέδρων πάντως τείνει να δείξει το δεύτερο. Με μία διαφορά: Αυτή τη φορά μπορεί να μην υπάρχει κάτι για να διαχειριστεί ο επόμενος…
Του Γιάννη Ιωάννου
Γράφτηκε για την εφημερίδα Πολίτης.