Τρεις κρίσιμες εβδομάδες, έως τις αρχές Ιουλίου, έχει να αντιμετωπίσει η Κυπριακή Δημοκρατία με φόντο τις έκνομες ενέργειες του τουρκικού πλοίου-γεωτρύπανου «Fatih» («Πορθητής») που βρίσκεται εδώ κι έναν μήνα στα όρια της κυπριακής ΑΟΖ –δυτικά της Πάφου. Συγκλίνουσες πληροφορίες του «Π» κάνουν λόγο για διενέργεια γεώτρησης που, αν δεν έχει ξεκινήσει ήδη ενώ γράφονται αυτές εδώ οι γραμμές, τότε θα ξεκινήσει πολύ σύντομα –με την Άγκυρα να έχει λάβει τις αποφάσεις της ως προς αυτό το τετελεσμένο. Την ίδια στιγμή, η διπλωματική μάχη που δίνει η Κύπρος προς πάσα κατεύθυνση κορυφώνεται, με φόντο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 20ής-21ης Ιουνίου, ενώ ο χρονισμός της δημοσιοποίησης, σε αμερικανικό ιστότοπο, διευρυμένου χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου για την ενέργεια προσφέρεται για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων.

Ο κύβος ερρίφθη

Καλά ενημερωμένες πηγές ανέφεραν στον «Π» πως το «Fatih» έχει ξεκινήσει τις προεργασίες του για τη διενέργεια ερευνητικής γεώτρησης δυτικά της Πάφου. Την τελευταία εβδομάδα μάλιστα τα υποστηρικτικά πλοία του τουρκικού-γεωτρύπανου εκτέλεσαν δρομολόγια από το τρυπάνι προς το λιμάνι της Αττάλειας και πίσω –ένδειξη πως οι εργασίες για την έναρξη γεώτρησης προχωρούν κανονικά και κορυφώνονται. Τόσο σε επίπεδο δημοσίων δηλώσεων που φτάνουν από την Τουρκία, όσο και σε αυτό των δημοσιογραφικών πληροφοριών, γίνεται λόγος για έντονη κινητικότητα και σε σχέση με το δεύτερο τουρκικό πλοίο-γεωτρύπανο («DeepSea Metro I» ή «Yavuz») που δείχνει πως εξοπλίζεται για κάθοδο στην Κύπρο –πιθανόν στις αρχές με μέσα Ιουλίου.

Παρά τις διπλωματικές προσπάθειες της κυβέρνησης για δημιουργία κόστους προς την Τουρκία, αλλά και τις εκδόσεις διεθνών ενταλμάτων για πρόσωπα που εμπλέκονται σε εταιρείες υποστήριξης του «Fatih», οι πληροφορίες που φτάνουν από τις Βρυξέλλες κάνουν λόγο για «ισχυρή μεν, αλλά χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα ως προς την απομάκρυνση του τουρκικού πλοίου» αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο προσεχές Συμβούλιο. Η γεωπολιτική συγκυρία, όσο και οι επιμέρους σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας αλλά και ΕΕ-Τουρκίας, δείχνουν να μην επηρεάζουν άμεσα –πέραν του επίπεδου των δηλώσεων- τις ενέργειες της Τουρκίας –η οποία εκτός απροόπτου, αμέσως μετά τις επαναληπτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη στις 23 Ιουνίου, θα καταφύγει στο ΔΝΤ προκειμένου να αντιμετωπίσει την τρέχουσα οικονομική κρίση, ενώ παράλληλα, και με φόντο το Συριακό και τους S-400, θα μπει σε μια διαδικασία κατάληξης ως προς τις προβληματικές της σχέσεις με την Ουάσινγκτον.

Οι αρχές της ΚΔ προχώρησαν επίσης και σε έκδοση εντάλματος σύλληψης εναντίον Κροάτη υπηκόου που εμπλέκεται στην εταιρεία Global Offshore Engineering –εταιρεία που δραστηριοποιείται, από το 2018, υποστηρικτικά στο τουρκικό γεωτρύπανο. Ωστόσο, καλά ενημερωμένες πηγές αναφέρουν στον «Π» πως παρά τη συστηματική προσπάθεια για τη δημιουργία κόστους στην Τουρκία ή σε ιδιώτες, η τουρκική TPAO παραμένει ο βασικός δρώντας σε σχέση με τις δυνατότητες του «Fatih» για να προβεί σε έρευνες –κίνηση την οποία αντιλήφθηκαν, από πολύ νωρίς, στην Άγκυρα προκειμένου να προχωρήσουν κανονικά με τις ενέργειές τους για τη δημιουργία de facto κατάστασης.

Θερμός Ιούλης

Η εκτίμηση που επικρατεί μεταξύ έμπειρων παρατηρητών είναι πως η διενέργεια παράνομης γεώτρησης, σε συνδυασμό με την έλευση δεύτερου γεωτρύπανου (και την τοποθέτησή του εντός ή εκτός αδειοδοτημένου τεμαχίου της κυπριακής ΑΟΖ ή στον βορρά) κλειδώνει, εκ μέρους της Άγκυρας, τετελεσμένα στην Κύπρο, που σε συνδυασμό με πιθανές τουρκικές ενέργειες, μικρότερης έντασης, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ένα θερμό καλοκαίρι. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί και τυχόν ένταση μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας –με την τελευταία να προωθεί και λόγω της πολιτικής μετάβασης στην Ελλάδα λόγω εκλογών μια πακετοποίηση Κυπριακού και ελληνοτουρκικών. Σε αυτό το σκηνικό η μετάβαση στις συνομιλίες δυσκολεύει περισσότερο τα πράγματα, ενώ το δίλημμα της επιστροφής στο τραπέζι του διαλόγου –ακόμη κι αν «διπλωματικά» απομακρυνθεί το «Fatih»- αποτελεί ουσιαστικό δίλημμα για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, χωρίς να φανεί τουλάχιστον στα μάτια της τουρκικής πλευράς, αλλά και στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο, ως πειθαναγκασμένος.

Ενδιαφέρον timing

Έναν ιδιαίτερα αποκαλυπτικό χάρτη του Υπουργείου Ενέργειας (Bureau of Εnergy Resources) των ΗΠΑ, όπου σχεδιάζονται τα κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο γύρω από την Κύπρο και οι πιθανές οδοί αξιοποίησής τους, έφερε στο φως της δημοσιότητας η ιστοσελίδα McClatchy και ο πρώην επικεφαλής ανταποκριτής της ισραηλινής «Jerusalem Post» στην Ουάσινγκτον, Michael Wilner. O χάρτης ουσιαστικά αποτυπώνει την πάγια αντίληψη των ΗΠΑ για την ενέργεια ως καταλύτη επίλυσης των προβλημάτων της περιοχής, πολιτική που εκφράστηκε, κατά την διακυβέρνηση Ομπάμα, τόσο από τον αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν όσο και από τον αρμόδιο ΥΦΥΠΕΞ των ΗΠΑ για θέματα ενέργειας Άμος Χοκστάιν.

Στο χάρτη αποτυπώνεται το πλάνο της διετίας 2015-2017 –που συνέπεσε με την κορύφωση του Κυπριακού που κατέληξε στο ναυάγιο του Κρανς Μοντανά- στο οποίο το θαλάσσιο τεμάχιο «12» («Αφροδίτη») καθίσταται ο κόμβος για την εξαγωγή κυπριακού και ισραηλινού φυσικού αερίου (σ.σ. από το «Λεβιάθαν») προς την Τουρκία με βόρεια όδευση αγωγού –σενάριο στο οποίο αναφέρθηκε πολλάκις και ο «Π» σε ρεπορτάζ και αναλύσεις του. Μια προσεκτικότερη δεύτερη ανάγνωση του χάρτη, αλλά και του ρεπορτάζ, καταδεικνύει πως το timing δημοσιοποίησής του είναι ιδιαίτερα σημειολογικό –απούσης κάθε διαδικασίας στο Κυπριακό και με το «Fatih» στην Κύπρο, ενώ ο ίδιος ο Χοκστάιν σχολιάζει στο άρθρο πως η πολιτική της διακυβέρνησης Ομπάμα-Μπάιντεν ως προς τους φυσικούς πόρους της ΝΑ Μεσογείου σε σχέση με την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία δεν έχει διαφοροποιηθεί ουσιαστικά στην εποχή Τραμπ -αλλά και πως ο χάρτης γνωστοποιήθηκε τόσο στον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν όσο και στον Αναστασιάδη την περίοδο των συνομιλιών της διετίας 2015-2017.

Το Προεδρικό, πάντως, σε ενημέρωσή του στους δημοσιογράφους μετά τη διαρροή του χάρτη τονίζει ότι δεν είχε γνώση του, ούτε συζήτησε ποτέ με τους Αμερικανούς περί βόρειας όδευσης. Παρά ταύτα, κατά την περίοδο 2014-2016 ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε αρκετές περιπτώσεις δήλωσε ότι δεν θα είχε πρόβλημα η Κύπρος να πωλήσει αέριο στην Τουρκία μετά τη λύση του Κυπριακού, ενώ υπάρχει ασφαλής γνώση ότι Τούρκοι επιτελείς και επιχειρηματίες πετρελαίου από την Τουρκία επισκέφθηκαν την Κύπρο όπου είχαν επαφές, τόσο με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, όσο και το κυπριακό Υπουργείο Εξωτερικών.

Χωρίς αμφιβολία, στον χάρτη αποτυπώνονται και οι θαλάσσιες περιοχές που διεκδικεί η Τουρκία (που περιλαμβάνουν μέρος των τεμαχίων της κυπριακής ΑΟΖ, «4», «5», «6» και «7»), περιοχές που δύο χρόνια μετά το Κρανς Μοντανά συμπίπτουν και με τα όρια στα οποία κινείται πλέον, έτοιμος να τρυπήσει, ο «Πορθητής». Στο σημείο αυτό αξίζει να υπενθυμίσουμε τη συζήτηση που προέκυψε στο παρελθόν όταν διάφοροι κύκλοι συμβούλεψαν την ΚΔ να μην προχωρήσει σε αδειοδότηση του «6» πριν την έλευση των Αμερικανών (της Exxon) στον τρίτο γύρο αδειοδότησης. Η συνέχεια των πραγμάτων καταδεικνύει πως οι Αμερικανοί –αν και δεν κατόρθωσαν προς το παρόν να βρουν κοίτασμα μεγέθους «Zohr», δεν παρενοχλήθηκαν από την Τουρκία. Επίσης, τα όσα αποτυπώνονται στον χάρτη –σε επίπεδο σχεδιασμών- δεν ευοδώθηκαν, με εξαίρεση την ενεργειακή σύνδεση Ισραήλ-Αιγύπτου, απαραίτητη για ολόκληρη την αρχιτεκτονική ειρήνης στη Μέση Ανατολή. Σε αντίθεση, τόσο η ΕΝΙ, τον Φεβρουάριο του 2018, όσο και δυνητικά η Tota,l το επόμενο διάστημα βρέθηκαν στο στόχαστρο των αναθεωρητικών κινήσεων της Τουρκίας –που στην παρούσα φάση δείχνει να παίζει το χαρτί της έντασης μέχρι το τέλος.

Του Γιάννη Ιωάννου

Το άρθρο αρχικά δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Πολίτης”

Twitter: @JohnPikpas