Η είσοδος του γαλλικού κολοσσού ενέργειας Total στα θαλάσσια οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ έπαιξε, για ακόμη μια φορά, με πηχυαίους τίτλους στα πρωτοσέλιδα του ελληνοκυπριακού Τύπου την περασμένη εβδομάδα. Υπό το βάρος των τουρκικών προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, με δύο τρυπάνια, η πλειονότητα του ελληνοκυπριακού Τύπου επέστρεψε στο -προ του Απριλίου του 2019- αφήγημα περί «προστασίας», «τόξων» και «ψήφου εμπιστοσύνης» των μεγάλων εταιρειών-κολοσσών προς την Κυπριακή Δημοκρατία. Η είσοδος της γαλλικής Total στο θαλάσσιο τεμάχιο «7» είναι ασφαλώς μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη, εν πολλοίς αναμενόμενη, αλλά και ακολούθως η περαιτέρω εμπλοκή του γαλλικού κολοσσού και σε άλλα τεμάχια («2», «3», «8» και «9») στα οποία δραστηριοποιείται η ιταλική ΕΝΙ συνδέεται άρρηκτα και με τη μεγάλη εικόνα των συμφερόντων της εν λόγω εταιρείας, δεδομένης και της παρουσίας της σε όμορα θαλάσσια τεμάχια στην ΑΟΖ του Λιβάνου.

Το γεγονός πως το τεμάχιο «3» αποτέλεσε το εφαλτήριο για τη δυναμική αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας τον Φεβρουάριο του 2018 αναπόφευκτα δημιουργεί και την προσδοκία της εμπλοκής των γαλλικών γεωπολιτικών συμφερόντων στην περιοχή. Η Τουρκία ξεκίνησε την de facto αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της ΚΔ παρεμποδίζοντας το γεωτρύπανο Saipem 12000 της ιταλικής ΕΝΙ πάνω από τον στόχο «Σουπιά», ακυρώνοντας έτσι τη γεώτρηση της ιταλικής εταιρείας, για να προχωρήσει παραπέρα, στην αποστολή δύο γεωτρύπανων, εκ των οποίων το ένα εκτός απροόπτου ολοκληρώνει την πρώτη του γεώτρηση δυτικά της Πάφου. Το ερώτημα που προκύπτει αναπόφευκτα εδώ είναι κατά πόσον ο τουρκικός αναθεωρητισμός -μιας και το κομμάτι του φυσικού αερίου έχει de facto υπεισέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων- θα επιτρέψει ή μη στην Κυπριακή Δημοκρατία την απρόσκοπτη, ως οφείλει, συνέχιση του ενεργειακού της προγράμματος (διενέργεια ερευνητικών και επιβεβαιωτικών γεωτρήσεων).

Ο κ. Λακκοκτρύπης αναφέρθηκε, την περασμένη εβδομάδα, στη διενέργεια συνολικά εννέα γεωτρήσεων στα τέλη του 2019 με αρχές του 2020. Δήλωση που έρχεται σε αντίθεση με παλαιότερη δήλωση του ιδίου (περασμένος Ιανουάριος) για τέσσερις γεωτρήσεις εντός του 2019 αλλά και με δήλωση του ΥΠΕΞ (επίσης τον περασμένο Ιανουάριο) κ. Νίκου Χριστοδουλίδη για αποτελέσματα από 4 με 5 γεωτρήσεις εντός του έτους. Πέραν της όποιας επικοινωνιακής διαχείρισης, η ΚΔ πράττει προς την ορθή κατεύθυνση όσον αφορά την εμπλοκή των δύο εταιρειών στο ερευνητικό πρόγραμμα υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ. Οι 4, 5 ή 9 γεωτρήσεις όμως από την Τotal αφενός δεν εγγυώνται την απομάκρυνση των τουρκικών τρυπανιών και αφετέρου δεν εγγυώνται από μόνες τους ούτε τη διαχείριση μιας κρίσης αν η Τουρκία αποπειραθεί να επαναλάβει στην Total αυτή τη φορά ό,τι έπραξε με την ENI τον Φεβρουάριο του 2018.

Τι να αναμένουμε

Η ορθολογιστική ανάλυση δεν μπορεί να ταυτίσει τις εταιρείες, οι οποίες είναι εξ ορισμού μη κρατικοί δρώντες, με τα κράτη πίσω από αυτές, αλλά ούτε και να απορρίψει το εξαιρετικά αναβαθμισμένο -και στρατηγικά- επίπεδο διμερών σχέσεων Κύπρου – Γαλλίας καθώς και το γεωπολιτικό βάρος της δεύτερης – δεδομένων του ρόλου της τόσο εντός της ΕΕ όσο και στο ΣΑ του ΟΗΕ, καθώς και των στρατιωτικών της δυνατοτήτων. Ωστόσο και η Ιταλία (παρά τα εσωτερικά προβλήματα κατά τον χρονισμό της κρίσης του Φεβρουαρίου του 2018 στο «3») παραμένει μια ισχυρή αεροναυτική δύναμη, η οποία όμως δεν αντέδρασε στην τουρκική προκλητικότητα και στην απευθείας προσπάθεια παρεμπόδισης του γεωτρύπανου.

Στην Κύπρο, σε επίπεδο δημόσιας σφαίρας, επικρατεί η αντίληψη του «η Γαλλία δεν είναι Ιταλία». Ορθολογιστικά και ως μεγέθη ισχύος προφανώς. Η απάντηση, ωστόσο, στο κρίσιμο ερώτημα του τι θα πράξει το Παρίσι ως αντίδραση σε μια πιθανή έλευση τουρκικού γεωτρύπανου σε αδειοδοτημένο στην Total θαλάσσιο τεμάχιο ή, ακόμη χειρότερα, σε ένα αντίστοιχο συμβάν παρεμπόδισής της από τουρκικά πολεμικά πλοία δεν μπορεί να δοθεί με ακρίβεια αν δεν συμβεί ή όταν κι εφόσον συμβεί στο πλαίσιο του ευρύτερου timing, της γεωπολιτικής συγκυρίας και του βαθμού πολιτικής βούλησης των εμπλεκόμενων μερών και φυσικά σε σχέση με το πού θα βρίσκεται η διαδικασία στο Κυπριακό τη δεδομένη στιγμή εκδήλωσης μιας τέτοιας κρίσης.

Η Άγκυρα εξήγγειλε ήδη δεκάδες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Το δεύτερο γεωτρύπανό της, το “Yavuz”, βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση από το τεμάχιο «3», το “Barbaros” έχει διεξαγάγει ήδη σεισμογραφικές έρευνες σε σημείο που επικαλύπτει οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ και Παρίσι με Άγκυρα βρίσκονται σε ανταγωνισμό ισχύος στη Λιβύη – θέμα που δεν είναι άσχετο με την παρουσία του “Fatih” και τη μεγάλη εικόνα των γεωπολιτικών ανταγωνισμών στην Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου. Αυτά είναι τα αντικειμενικά δεδομένα τα οποία η Κυπριακή Δημοκρατία έχει να αντιμετωπίσει σε σχέση με τον τουρκικό επεκτατισμό στη Μεσόγειο και την εργαλειοποίηση, για το Κυπριακό, των υδρογονανθράκων εκ μέρους της Άγκυρας.

Ο κλήρος στην Total

Εκτός απροόπτου ο κλήρος πέφτει στην Total για τη διενέργεια της επόμενης γεώτρησης εντός της κυπριακής ΑΟΖ, ενέργεια που τοποθετείται σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές στο διάστημα μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουλίου του 2020. Ο γαλλικός κολοσσός θα στοχεύσει σε επιβεβαιωτική γεώτρηση, λογικά, είτε στο «6» (κοίτασμα «Καλυψώ») είτε στο τεμάχιο «7» που γειτνιάζει, προκειμένου να σχηματίσει περαιτέρω εικόνα σχετικά με το τι βρίσκεται εκεί, είτε θα έρθει εντός του «3» είτε εντός άλλου αδειοδοτημένου τεμαχίου για διενέργεια ερευνητικής. Μένει να δούμε στην πράξη αν μέχρι τότε η Τουρκία θα προχωρήσει σε γεώτρηση (ή απλώς σε τοποθέτηση πλατφόρμας) εντός αδειοδοτημένου τεμαχίου της κυπριακής ΑΟΖ ή αν θα προχωρήσει και περαιτέρω κλιμακώνοντας με πιθανή παρεμπόδιση της γαλλικής εταιρείας. Εκεί θα φανεί ξεκάθαρα αν όντως υπάρχει πολιτική βούληση εκ μέρους της κυβέρνησης Μακρόν προκειμένου ένα τέτοιο ενδεχόμενο να αποφευχθεί προληπτικά ή, ακόμη κι αν συμβεί, να τύχει διαχείρισης που να αποδεικνύει στη πράξη ότι οι μεγάλες αυτές εταιρείες μπορούν να λειτουργήσουν πράγματι ως «ασπίδα προστασίας των κυπριακών συμφερόντων» ή αν καθίστανται «γαλλοϊταλικά τόξα της ΑΟΖ».

Φυσικά όλες οι εξελίξεις δεν είναι άσχετες με το Κυπριακό και την τύχη των συνομιλιών, αν υπάρξουν, μετά τον Σεπτέμβρη. Καθίσταται όμως σαφές πως αν υπάρξει επανάληψη του σκηνικού του Φεβρουαρίου του 2018 με την ENI και την Total τότε το μέλλον του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου θα τεθεί σοβαρά υπό αμφισβήτηση. Και τα δεδομένα της Exxon και της κοινοπραξίας του «12» («Αφροδίτη») δεν επαρκούν για σπουδαίες στρατηγικές επιλογές για την Κύπρο (εξαγωγές, δημιουργία τερματικού) σε σχέση με το φυσικό αέριο.

Συνεπώς ας κρατήσουμε την ψυχραιμία μας, ας μην υπερβάλλουμε σε σχέση με τα δεδομένα που έχουμε ενώπιόν μας και ας θυμηθούμε πως «τόξα», εκτός από τις εμπλεκόμενες εταιρείες στην κυπριακή ΑΟΖ και τις χώρες τους, διαθέτει και ο αντίπαλος. Και ιστορικά να το δει κανείς, το τόξο, είτε στην περίπτωση του βρετανικού σύνθετου στη μάχη του Κρεσί, είτε στην περίπτωση της τεχνικής του πάρθιου βέλους των πολεμιστών από τις ασιατικές στέπες, δεν… δούλεψε πολύ στην περίπτωση των Γάλλων. Στο τέλος της ημέρας το ζητούμενο είναι και να προχωρήσουμε με την εξόρυξη και την εμπορική εκμετάλλευση του φυσικού αερίου για λογαριασμό όλων των Κυπρίων, αλλά και το τελευταίο να καταστεί καταλύτης συνεργασίας και όχι περαιτέρω εντάσεων.

Του Γιάννη Ιωάννου

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης”.