Στις αρχές Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε η σύσταση της πρωτοβουλίας «Απόφαση Ειρήνης» που στόχο έχει, σύμφωνα με την διακήρυξη της ομάδας (μπορείτε να τη διαβάσετε ολόκληρη εδώ) «την υποστήριξη της λύσης του Κυπριακού και της επανένωσης της Κύπρου στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας» (ΔΔΟ). Τα ιδρυτικά μέλη αποτελούνται από γνωστές προσωπικότητες της κυπριακής κοινωνίας και πολιτικής, γνωστά για τις απόψεις τους και την στήριξή τους στην (ομοσπονδιακή) λύση του Κυπριακού.
Η πρωτοβουλία υποστηρίζει την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και πιστεύει ότι το περίπλοκο γεωπολιτικό περιβάλλον της Κύπρου και οι τουρκικές ενέργειες δεν πρέπει να αποτελούν εμπόδιο στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού εφόσον είναι απότοκο του ίδιου του Κυπριακού προβλήματος. Σύμφωνα με την Ομάδα Πρωτοβουλίας (ΟΠ), «η διαπραγματευτική διαδικασία για την κατάληξη σε συμφωνημένη λύση επανένωσης της χώρας, η οποία να συγκεντρώνει την υποστήριξη της πλειοψηφίας του λαού και να είναι πρακτικά εφαρμόσιμη και λειτουργική, είναι δύσκολη, σύνθετη και πολυεπίπεδη». Θεωρώντας ωστόσο ότι η μέχρι στιγμής διαδικασία παρέχει μια βάση που καθιστά την «προοπτική της θετικής κατάληξης… ρεαλιστική και εφικτή».
Υπό αυτό το πρίσμα, η ΟΠ υπογραμμίζει ότι για να καταλήξουν θετικά οι διαπραγματεύσεις χρειάζεται «στοχοπροσήλωση» στην ΔΔΟ, «αξιοποίηση του πλαισίου Γκουτέρες», «επικοδομητική συμμετοχή στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων», «αποφυγή έντασης και αντιπαράθεσης ανεξαρτήτως των προκλήσεων», «συνεννόηση και συνεργασία με όλες τις πολιτικές δυνάμεις που υποστηρίζουν την» ΔΔΟ, «διαφανής και ειλικρινής ενημέρωση της πολιτικής ηγεσίας και της κοινωνίας για την πρόοδο των διαπραγματεύσεων».
Ένα εκ των ιδρυτικών μελών της πρωτοβουλίας, ο κ. Ιωάννης Κασουλίδης, δήλωσε μεταξύ άλλων ότι η «Απόφαση Ειρήνης» «στοχεύει στη δημιουργία συνθηκών διαλόγου με επιχειρήματα υπέρ της λύσης ΔΔΟ» διοργανώνοντας «σεμινάρια, διαλέξεις και γενικά συνθήκες διαλόγου, αλλά θα υπάρχουν και παρεμβάσεις, ώστε να εκφράζεται ενθάρρυνση σε θετικές εξελίξεις, αλλά και αγωνία στην αντίθετη περίπτωση».
Μέχρι εδώ, όλα καλά. Κάθε πρωτοβουλία και κινητοποίηση είναι θεμιτή και θετική στο πλαίσιο της δημοκρατίας και του δημοκρατικού διαλόγου. Πρέπει όμως κανείς να ομολογήσει ότι η νέα πρωτοβουλία έχει τα φόντα να καταλήξει σαν ακόμα μια από τις (αποτυχημένες) κινήσεις παρόμοιου τύπου των τελευταίων χρόνων και όχι μόνο. Αυτό βεβαίως είναι στο χέρι των μελών της και κανείς δεν θα έπρεπε να προκαταβάλλει πράγματα και καταστάσεις.
Ωστόσο, χρειάζεται να επισημάνουμε ότι η «Απόφαση Ειρήνης», πέρα από τα όποια πολιτικά κίνητρα που μπορεί να υπάρχουν ή όχι πίσω από τη σύστασή της, διέπεται από τουλάχιστον δύο βασικές και αλληλοσυνδεδεμένες παθογένειες του ευρύτερου λεγόμενου «φιλο-λυσικού»/«φιλο-ομοσπονδιακού» κινήματος οι οποίες, αν δεν ληφθούν υπόψη, μπορούν κάλλιστα να την οδηγήσουν στην αποτυχία. Πρώτον, ο ελιτισμός και, δεύτερον, η «γκετοποίηση» (ή περιχαράκωση).
Ο ελιτισμός έχει να κάνει με την προσέγγιση, η οποία κατά την άποψή μου διαφαίνεται στην διακήρυξη της ΟΠ, ότι μια ομάδα από αυθεντίες θα διδάξουν το κοινό για το θέμα της ΔΔΟ. Ενώ γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η ίδια η ΔΔΟ (αλλά και το Πλαίσιο Γκουτέρες) δεν είναι κάτι ιδιαίτερα συγκεκριμένο, ούτε δεδομένο ως προς την καταληκτική μορφή. Και αυτό το γράφει κάποιος που διαφωνεί με την εξίσωση π.χ. Σχεδίου Ανάν και ΔΔΟ, με την άποψη δηλαδή ότι η απόρριψη του Ανάν μπορεί να αναχθεί σε απόρριψη της ΔΔΟ – αυτή είναι μια εξαιρετικά απλουστευτική ανάλυση ασχέτως της γνώμης που έχει ο καθένας για το Σχέδιο Ανάν αυτό καθ’ εαυτό. Επίσης, οι διακεκριμένες ή γενικά δημόσιες προσωπικότητες που συμμετέχουν στην ΟΠ, μπορεί να πει κανείς ότι δημιουργούν αποστάσεις από το ευρύτερο κοινό σε σχέση με την κάθετη – και όχι οριζόντια-πολιτική – συμμετοχικότητα της πρωτοβουλίας. Τι επιδιώκει να είναι ακριβώς η «Απόφαση Ειρήνης»; Μια κοινωνική κίνηση, μια ομάδα διακεκριμένων, ή ένα πολιτικό κίνημα/κόμμα;
Η δεύτερη παθογένεια σχετίζεται με την «γκετοποίηση»/περιχαράκωση και είναι η σημαντικότερη. Το γεγονός δηλαδή ότι η ΟΠ εστιάζεται αμιγώς στην προώθηση της ΔΔΟ με τους τρόπους που ανέφερε ο κ. Κασουλίδης στην δήλωση που παρατίθεται πιο πάνω, οι οποίες όμως δεν περιλαμβάνονται στην διακήρυξη. Ακόμα και ο διάλογος στον οποίο γίνεται αναφορά τοποθετείται στο πλαίσιο της ΔΔΟ. Η σημαντικότερη ίσως αδυναμία των περισσότερων (αν όχι όλων) των κινήσεων-οργανισμών-ομάδων που επιδιώκουν την προώθηση της ομοσπονδιακής λύσης, είναι το γεγονός ότι αποκλείουν από – ή δεν ενδιαφέρονται να περιλάβουν στον – διάλογο αντίστοιχους δρώντες που έχουν εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη.
Αν η ΟΠ όντως πιστεύει ότι η «ομοσπονδιακή μορφή της λύσης του Κυπριακού θα επιτρέψει στις δύο κοινότητες να συνεργαστούν σε ομοσπονδιακό επίπεδο, να διαχειριστούν από κοινού σημαντικά ζητήματα, και να συνδιαμορφώσουν πολιτικές αποφάσεις που θα είναι προς το συμφέρον του συνόλου του κυπριακού λαού». Και ότι η λύση πρέπει να «συγκεντρώνει την υποστήριξη της πλειοψηφίας του λαού και να είναι πρακτικά εφαρμόσιμη και λειτουργική», θα πρέπει να αντιληφθεί ότι την επόμενη μέρα της λύσης ένα πολύ μεγάλο μέρος αυτών που θα κληθούν να συνυπάρξουν (και θεσμικά) με την άλλη κοινότητα είναι αυτοί που σήμερα έχουν σοβαρούς (και συχνά δικαιολογημένους) ενδοιασμούς.
Το κοινωνικό-πολιτικό χάσμα στα θέματα του Κυπριακού είναι τεράστιο και κανείς δεν έχει προσπαθήσει ουσιαστικά να το γεφυρώσει. Οι εκδηλώσεις τόσο των φιλο-ομοσπονδιακών (που το αντίπαλο στρατόπεδο συχνά αποκαλεί διζωνιστές, νεναίκους, προδότες, και άλλα λυπηρά) όπως και των σκεπτικιστών (που το αντίπαλο στρατόπεδο αποκαλεί απορριπτικούς, διχοτομιστές, προδότες, και άλλα λυπηρά) είναι κατά κύριο λόγο συνάξεις αυτό-επιβεβαίωσης – ένα φαινόμενο “preaching to the choir”/«εμείς τα λέμε, εμείς τα ακούμε». Οι ομιλητές καθώς και η πλειοψηφία του κοινού έχουν τις ίδιες απόψεις για το θέμα συζήτησης. Αυτός, δεν είναι διάλογος, είναι «κήρυγμα στους πιστούς».
Μπορεί, λοιπόν, η «Απόφαση Ειρήνης» να αποφύγει αυτές τις παγίδες και να μπει σε δημόσιο διάλογο με αντίστοιχα άτομα από των χώρο των σκεπτικιστών στο θέμα της ομοσπονδίας ή της ΔΔΟ; Μπορεί να καλέσει αρχηγούς κομμάτων, ακαδημαϊκούς, δημοσιογράφους, απλούς πολίτες και να συζητήσει ανοιχτά, δημόσια και πολιτισμένα μαζί τους για τα υπέρ και τα κατά της ΔΔΟ; Είναι ανοιχτή η ΟΠ να συμφωνήσει σε επιχειρήματα της άλλης πλευράς (όταν και εφόσον παρουσιαστούν) και να διαφοροποιήσει τις απόψεις της εάν χρειαστεί; Υπάρχει το πνεύμα συνεργασίας και συνδιαλλαγής στην ΟΠ και σε άλλες πολιτικές-κοινωνικές δυνάμεις του τόπου ώστε να σχηματίσουν κοινά μέτωπα και κοινά επιχειρήματα γεφυρώνοντας το χάσμα που τους χωρίζει; Ή μήπως η ΟΠ θα καταλήξει, ελιτιστικά, να περιχαρακωθεί σε αυτά που έχει να πει και να συσπειρώσει αυτούς που ήδη την στηρίζουν αναπαράγοντας απλώς την υπάρχουσα πόλωση;
Έχουν την ευκαιρία να καταρρίψουν τα στερεότυπα του παρελθόντος, και την προοπτική να δημιουργήσουν κάτι πραγματικά εποικοδομητικό εντός του κυπριακού πολιτικού διαλόγου. Τα αποτελέσματα θα είμαστε εδώ για να τα δούμε και να τα αξιολογήσουμε.
Του Ζήνωνα Τζιάρρα
Περισσότερα για αυτές και άλλες παθογένειες του φιλο-ομοσπονδιακού κινήματος και όχι μόνο έχω γράψει σε σχετική μελέτη εδώ.