Η χιπ χοπ μουσική (και ο ήχος του trap) αποτελεί, ιστορικά αλλά και τα τελευταία χρόνια, τεράστιο πολιτιστικό φαινόμενο στην Τουρκία. Η μουσική αυτή κυριαρχεί στα δυναμικά ακροατήρια, ηλικίας 18-25, σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας και σε αντίθεση με την ιστορική προέλευσή της –στις αρχές της δεκαετίας του ’90- από τους Τούρκους μετανάστες της Γερμανίας, η σύγχρονη σκηνή είναι αμιγώς τουρκόφωνη και με επίκεντρο την ίδια την χώρα (παραγωγή, διανομή, management) εξάγεται σε περιοχές της Ευρώπης όπου ζουν μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες τουρκικής καταγωγής. Οι Τούρκοι ράπερς κάνουν πανευρωπαϊκές περιοδείες σε Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία γεμίζοντας κυριολεκτικά τους συναυλιακούς χώρους και τα φεστιβάλ.
Τα γεγονότα στο Πάρκο Γκεζί το 2013 προσέδωσαν στο τουρκόφωνο χιπ χοπ και πολλά χαρακτηριστικά που συνάδουν με τα νέα κοινωνικά κινήματα, το κίνημα εναντίον της παγκοσμιοποίησης, την αντικαπιταλιστική Αριστερά και την οικολογία. Το πολιτικοποίησαν δηλαδή περαιτέρω σε σχέση με την αρχική του στιχουργική σημειολογία που περιελάμβανε και στίχους «εθνικής περηφάνειας» για την Τουρκία –από τους πρώτους εκπροσώπους του είδους στις γερμανικές πόλεις των 90’s. Φυσικά η κριτική για το AKP και την αυταρχική στροφή της διακυβέρνησης του Ερντογάν, των τελευταίων ετών, δεν λείπει με το τουρκόφωνο ραπ να γίνεται, παγκοσμίως, viral με την σύλληψη πέρυσι τον Μάη του Ezhel –ενός εκ των πιο πετυχημένων καλλιτεχνών των τελευταίων χρόνων. Το γεγονός είχε παγκόσμια απήχηση με πολλές διεθνείς αντιδράσεις μέχρι την τελική του αποφυλάκιση.
Την περασμένη εβδομάδα πολλοί καλλιτέχνες του είδους ένωσαν τις δυνάμεις τους σε ένα κομμάτι 15 λεπτών με τίτλο “Susamam”, που σημαίνει, κυριολεκτικά, «δεν μπορώ να μείνω σιωπηρός». Το κομμάτι σκαρφάλωσε στο νο. 1 των παγκόσμιων τάσεων του YouTube και απομακρύνθηκε (κοινώς «κατέβηκε») από το τουρκικό YouTube. Λόγω της έλλειψης της παραδοσιακής δισκογραφίας στις μέρες μας, το YouTube αλλά και άλλες ψηφιακές πλατφόρμες διάθεσης μουσικής (πχ το Spotify) αποτελούν σοβαρές ενδείξεις της απήχησης που έχει ένα τραγούδι εμπορικά.
Στο κομμάτι θίγονται ζητήματα όπως οι συλλήψεις δημοσιογράφων, η υπόθεση της φυλάκισης πολιτικών και η λογοκρισία στο Διαδίκτυο. Σε ένα στίχο υπάρχει αναφορά για το επίπεδο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην Τουρκία αλλά και στην έμφυλη βία. Στο βίντεοκλιπ κυριαρχούν επίσης εικόνες κι αναφορές για την παγκόσμια κλιματική αλλαγή και τα δικαιώματα των ζώων όπως και για το σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Η αυταρχική διακυβέρνηση του Ερντογάν και ο νεποτισμός θίγονται στο σημείο όπου το δίδυμο των Tahribad-ı İsyan, από την Κωνσταντινούπολη, κυριολεκτικά λέει πως «για να βρεις δουλειά, πρέπει να έχεις κάποιον στο ΑΚ Σαράι» (σ.σ. το Προεδρικό στην Άγκυρα). Το Συριακό αποτελεί επίσης κεφάλαιο που καλύπτεται σε σχέση με τα δικαιώματα των Σύρων προσφύγων στην τουρκική επικράτεια και τα γεγονότα των τελευταίων μηνών (συγκρούσεις με Τούρκους, αδυναμία ενσωμάτωσης, εξαθλίωση, κοκ).
Την ίδια μέρα που κυκλοφόρησε το “Susamam” ο ράπερ Ezhel έβγαλε το “OLAY”. Το βίντεοκλιπ του αποτελεί ένα ιδιαίτερο ωμό μίγμα από μονταρισμένα πλάνα που καλύπτουν το σύνολο σημαντικών πολιτικών γεγονότων της Τουρκίας, αλλά και του κόσμου, των τελευταίων χρόνων. Κυρίαρχο στοιχείο εδώ είναι η βία –ως φαινόμενο εντός κι εκτός Τουρκίας.
Η τουρκική χιπ χοπ σκηνή δείχνει να προτάσσει απέναντι στις διάφορες παθογένειες της τουρκικής κοινωνίας αλλά και στον τρόπο διακυβέρνησης του Ερντογάν, τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα αντανακλαστικά τα οποία, σε κάθε περίπτωση, καταδεικνύουν πως τα επόμενα χρόνια, μέχρι το 2023, ο μετασχηματισμός της τουρκικής κοινωνίας και οι δυναμικές της λεγόμενης τουρκο-ισλαμικής σύνθεσης συντελούνται με γοργούς ρυθμούς. Η ένταξη μάλιστα στοιχείων που παραπέμπουν στην κληρονομιά του 2013 και του πάρκου Γκεζί αποτελεί και μια πτυχή που χρίζει περαιτέρω ανάλυσης στο εγγύς μέλλον –δεδομένων και των οικονομικών συνθηκών που επικρατούν στη χώρα.
Του Γιάννη Ιωάννου