Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι ο Πρόεδρος Τραμπ έδωσε τη συγκατάθεσή του για μια νέα τουρκική στρατιωτική επέμβαση στη Συρία. Αυτή τη φορά Ανατολικά του Ευφράτη όπου βρίσκονται οι περιοχές που ελέγχονται από τους Κούρδους (μονάδες των μικτών SDF και οι κουρδικές πολιτοφυλακές του YPG, στρατιωτικού σκέλους του PYD, συγγενικού ιδεολογικά κόμματος του PKK) με δυνάμεις που απαριθμούν περίπου 40 χιλιάδες μαχητές. Η ίδια περιοχή, που εκτείνεται σε ολόκληρη την Ανατολική Συρία (και διαχωρίζεται από την υπόλοιπη χώρα νοητά από τον Ευφράτη ποταμό) θεωρείται ως αμερικανική σφαίρα επιρροής στη Συρία. (βλ. κίτρινο χρώμα στον πιο κάτω χάρτη).
Η αμερικανική ανακοίνωση ανέφερε επίσης ότι οι ΗΠΑ δεν θα συμμετέχουν στην επιχείρηση και εφόσον το Ισλαμικό Κράτος ηττήθηκε, σύμφωνα με την ανακοίνωση, οι αμερικανικές δυνάμεις θα αποσυρθούν από την περιοχή. Η ανακοίνωση (βλ. πιο κάτω) ολοκληρώνει λέγοντας ότι οι ΗΠΑ πίεσαν την Γερμανία, τη Γαλλία και άλλα κράτη, από όπου προήλθαν πολλοί μαχητές του Ισλαμικού Κράτους να τους πάρουν πίσω. Εφόσον αυτά τα κράτη δεν δέχτηκαν, συνεχίζει, οι ΗΠΑ δεν πρόκεται να επωμιστούν το κόστος επαναπατρισμού τέτοιων μαχητών. “Η Τουρκία θα είναι τώρα υπεύθυνη για όλους τους μαχητές του ISIS στην περιοχή που συνελήφθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια μετά την ήττα του εδαφικού ‘Χαλιφάτου’ από τις ΗΠΑ”.
Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) έχουν αντιδράσει έντονα σε αυτή την είδηση, καλώντας τον διεθνή συνασπισμό κατά του Ισλαμικού Κράτους να επανεξετάσει την απόφαση. Οι SDF υποστηρίζουν ότι μια νέα τουρκική επιχείρηση θα αποδυναμώσει τις προσπάθειες καταπολέμησης του Ισλαμικού Κράτους, ενώ υπογραμμίζουν ότι τα τελευταία 5 χρόνια θυσίασαν πάνω από 11 χιλιάδες μαχητές σε αυτό το σκοπό. Πάντως οι εξελίξεις φαίνεται να κινούνται με γοργούς ρυθμούς καθώς υπάρχουν ήδη αναφορές ότι δύο ομάδες Αμερικανών στρατιωτών έχουν ήδη αποσυρθεί από τα σημεία Sere Kaniye και Tal Abyad (που αποτελούν πιθανά σημεία εισόδου των τουρκικών δυνάμεων στη Συρία). (βλ. πιο κάτω εικόνες από τις παρατημένες βάσεις και την αποχώρηση των Αμερικανών κοντά στο Tal Abyad).
Η κατάσταση στο έδαφος
Η διαπραγμάτευση, προ μηνών, Ακάρ-ΗΠΑ για την δημιουργία μιας ad hoc συμφωνίας και την δημιουργία κοινών περιπόλων είχε δημιουργήσει αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά κι απορίες, ως προς τον συμβιβασμό που δημιούργησε. Τόσο η Ουάσινγκτον όσο και η Άγκυρα προχώρησαν με την λογική του “βλέποντας και κάνοντας” χωρίς να ικανοποιούνται τα επιμέρους αιτήματα της κάθε πλευράς και να διασαφηνιστεί το μήκος, το βάθος και το πλάτος του “διαδρόμου ασφάλειας” που ζητεί, εδώ και μήνες, η Τουρκία.
Ωστόσο τόσο η κατάσταση στο έδαφος όσο και η μη-διάλυση της συμφωνίας σηματοδοτεί ότι, παρά το επιμέρους ρίσκο, υπάρχει αρκετό διπλωματικό και πολιτικό παρασκήνιο. Οι ΗΠΑ στην περιοχή έχουν μια ελάχιστη δύναμη (150 ανδρών) η οποία αποσύρεται στον άξονα της πιθανής επερχόμενης προέλευσης του τουρκικού στρατού. Εντός δύο εβδομάδων μάλιστα από την συμφωνία του Αυγούστου, άντρες των SDF κατέστρεψαν σχετικές οχυρώσεις στην περιοχή ολοκληρώνοντας τις σχετικές ενέργεις ως τις 20 Σεπτεμβρίου.
Το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου λοιπόν είναι κατά πόσον πρόκειται για μια ελεγχόμενη επιχείρηση η οποία αποσκοπεί, σε μεταγενέστερο χρόνο, να αποτελέσει διαπραγματευτικό χαρτί στον άξονα Ουάσινγκτον-Άγκυρας στην λογική του “πάρε-δώσε” όπου μια προέλαση του τουρκικού στρατού θα ικανοποιήσει το δίλημμα ασφάλειας (και το εσωτερικό) της Τουρκίας με τις αμερικανικές “ευλογίες” που στη συνέχεια θα μπορούσαν να έχουν ανταποδωτικά οφέλη σε άλλο επίπεδο –ακόμη και με μια επίσημη επίσκεψη του Αμερικανού Προέδρου Τραμπ στην Τουρκία εντός μήνα, προκειμένου και οι αμερικανοτουρκικές, προβληματικές, σχέσεις να εισέλθουν σε φάση περαιτέρω αποκατάστασης.
Επιπλέον, μια υπερεξάπλωση του τουρκικού στρατού κοντά σε αστικές περιοχές (στα όρια των τουρκικών καντονίων) εμπεριέχει το ρίσκο μιας κλιμάκωσης του πολέμου στη βορειοανατολική Συρία, εξέλιξη που δεν επιθυμεί η Μόσχα, η ίδια η Δαμασκός και, φυσικά, η Άγκυρα και η Ουάσινγκτον.
Πριν προχωρήσει κάποιος σε ολιστικά σχήματα τύπου “η Ουάσινγκτον πούλησε τους Κούρδους” αξίζει να σημειωθεί πως οι κουρδικές δυνάμεις στην περιοχή έχουν –λόγω της αμερικανικής αρωγής- μετατραπεί σε συμβατικές δυνάμεις. Δεν είναι πλέον οι αντάρτες που πολέμησαν στο Κομπάνι εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Στα πλαίσια αυτά διαθέτουν και βαρύ οπλισμό –ο οποίος αποτελεί και την ανησυχία της Τουρκίας και το δίλημμα ασφάλειας, ταυτόχρονα, των ΗΠΑ ως προς την αφαίρεσή του. (Αν και σε κάθε περίπτωση οι ικανότητες των κουρδικών δυνάμεων δεν μπορούν να συγκριθούν με αυτές του τουρκικού στρατού).
Κι όταν μιλάμε για βαρύ οπλισμό (και δυνατότητες εν γένει) πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη πως οι Κούρδοι διαθέτουν 100 drones τύπου RQ-20 Puma και DJI Phantom (η ΚΔ π.χ. απέκτησε πρόσφατα 4) στον άξονα Kobani, Tal Abyad, Ain Isa και Ras al-Ain, διαθέτουν ισχυρό πυροβολικό, ομάδες ακροβολιστών, παρατηρητήρια για αντιμετώπιση αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών και διαδαλώδεις υπόγειες κατασκευές για μάχη σε τούνελ ή απόκρυψη από αεροπορικές προσβολές.
Συνεπώς οι Κούρδοι, για την στρατηγική πρόσληψη των ΗΠΑ, είναι μια αξιόπιστη δύναμη ασφάλειας απέναντι στην τζιχαντιστική τρομοκρατία και παράλληλα μια δύναμη που δεν θα πρέπει να καταστεί εργαλείο του PKK προκειμένου η Συρία να αποτελέσει βάση εξόρμησης εναντίον της Τουρκίας. Ένα πολύτιμο μάθημα που η Ουάσινγκτον διδάχτηκε μετά την επέμβασή της στο Ιράκ το 2003.
Τί και πόσα μπορεί να σημαίνει αυτή η εξέλιξη;
Αυτό που γνωρίζουμε σίγουρα από την ιστορία του Συριακού, είναι ότι τα επί μέρους μέτωπα του πολέμου είναι σχεδόν πάντα – σε διπλωματικό επίπεδο, τουλάχιστον – αλληλοσυνδεδεμένα. Θυμόμαστε για παράδειγμα τη σύνδεση της μάχης για το Χαλέπι με την τουρκική επιχείρηση “Ασπίδα του Ευφράτη” καθώς και τις απαρχές της μάχης για το Ίντλιμπ σε συνδιασμό με την τουρκική επιχείρηση “Κλάδος Ελαίας” στο Αφρίν.
Έπειτα, θα πρέπει να κρατάμε μικρό καλάθι αναφορικά με το που μπορεί η νέα αυτή τουρκική επιχείρηση – εάν όντως υλοποιηθεί – να φτάσει. Είναι δηλαδή αμφίβολο το κατά πόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιτρέψουν στην Τουρκία να ξεπεράσει τα 40 χιλιόμετρα βάθους εντός συριακών εδαφών – χωρίς φυσικά να αποκλείεται το οτιδήποτε. Πιθανότερη θα ήταν ίσως μια μικρότερης εμβέλειας προέλαση μερικών χιλιομέτρων (μετά την απόσυρση και των κουρδικών δυνάμεων) με βασικό πρόσχημα τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη και τις πρόσφατες δηλώσεις της συριακής κυβέρνησης ότι οι SDF είναι “τρομοκράτες αυτονομιστές” και ότι ο συριακός στρατός θα απελευθερώσει τα εδάφη που οι SDF ελέγχουν, θα ήταν πιθανό να βλέπαμε και κάποια προέλαση από μέρους της συριακής κυβέρνησης εναντίον των Κούρδων (μήπως και του Ιράν;). Υπάρχουν ήδη ενδείξεις για μια συριακή επιχείρηση στην ελεγχόμενη από τους Κούρδους πόλη Manbij. H δε είσοδος της Τουρκίας στα Ανατολικά του Ευφράτη μπορούσε να σημαίνει και ένα τουρκικό πράσινο φως για περαιτέρω επιχειρήσεις Ρωσίας-Συρίας στο Ίντλιμπ εναντίον της HTS (δλδ. της συριακής Αλ Κάιντα).
Από την άλλη, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι μια νέα τουρκική επιχείρηση δεν μπορεί να έρθει χωρίς ανταλλάγματα και για τους Αμερικανούς. Ποιά θα είναι αυτά τα ανταλλάγματα, πέρα από την ανάληψη μεγαλύτερου ρόλου κατά του Ισλαμικού Κράτους; Μήπως κάποιος ρόλος έναντι του Ιράν; Ή μήπως κάτι που σχετίζεται με θέματα που άπτονται της ρωσο-τουρκικής σχέσης και δη της κρίσης που προέκυψε με τους S-400;
Των Ζήνωνα Τζιάρρα και Γιάννη Ιωάννου