Η ρωσική ατζέντα

Δύο σημαντικά διπλωματικά ορόσημα –η συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν στο Σότσι στις 22 Οκτωβρίου και η συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν στην Ουάσινγκτον στις 13 Νοεμβρίου- κρίνουν το τέμπο της επιχείρησης Peace Spring και το μέλλον της ΒΑ Συρίας. Η –εντός ή εκτός εισαγωγικών- αποχώρηση των Αμερικανών δημιουργεί ένα κενό που έρχεται να καλύψει η έντονη διπλωματική δραστηριοποίηση της Ρωσίας, παράλληλα με τις κινήσεις Ρώσων και καθεστώτος Άσαντ (SAA) στο έδαφος.

Η ρωσική ατζέντα στο Συριακό προσπαθεί να εξυπηρετήσει τρεις βασικούς στρατηγικούς στόχους:

α. Την ομαλοποίηση των σχέσεων Άγκυρας-Δαμασκού μέσω μιας αναθέωρησης του Πρωτοκόλλου των Αδάνων του 1998. Διαδικασία στην οποία η Μόσχα διαδραματίζει τον ρόλο του έντιμου διαμεσολαβητή

β. Την διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας του καθεστώτος Άσαντ. Είναι πιο πολύπλοκο από ότι ακούγεται: Η Μόσχα θα ικανοποιούνταν σε ένα σενάριο μη επέκτασης των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και των συμμάχων τους (FSA/NSA) σε εδάφη πέραν της ζώνης ασφάλειας. Επί τούτου η Μαντμπίτζ αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα –εξού και η άμεση κινητοποίηση εκεί

γ. Την μη διατάραξη της διαδικασίας της Αστάνα. Έτσι ώστε η τελική διευθέτηση της κατάστασης στην ΒΑ Συρία να έχει δυνατότητες εφαρμογής και στο Ίντλιμπ. Επί τούτου, τα κανάλια αποκλιμάκωσης Μόσχας-Άγκυρας δείχνουν να λειτουργούν –όχι μόνο διπλωματικά- αλλά και σε μικροεπίπεδο (επί του εδάφους)

Υπό το βάρος των σημείων που παρατίθενται μια ασφαλής πρόβλεψη που θα μπορούσε να προκύψει είναι πως η τουρκική επιχείρηση Peace Spring θα είναι η τελευταία, ίσως, μεγάλης κλίμακας (σε κινητοποίηση δυνάμεων και συγκρούσεις) στρατιωτική επιχείρηση του κατακερματισμένου Συριακού –με το Ίντλιμπ να αποτελεί (με εξαίρεση την τύχη της τζιχαντιστικής Hayat Tahrir al Sham) αντικείμενο διευθέτησης και όχι σύγκρουσης για την έκβασή του. Επί τούτου η περιοδεία Πούτιν σε Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα καταδεικνύει μια προσπάθεια οι δύο βασικοί αυτοί δρώντες να υποβοηθήσουν (κυρίως πιέζοντας το Κατάρ) για ταχεία επιστροφή της Συρίας στον Οργανισμό Ισλαμικής Διάκεψης –απαραίτητο βήμα για την περαιτέρω ομαλοποίηση των σχέσεων της Δαμασκού με την Άγκυρα αλλά και με τα κράτη της περιοχής.

Η μεγάλη εικόνα της αμερικανικής αποτυχίας

Πέραν των αβροτήτων Τραμπ η αμερικανική εξωτερική πολιτική στο Συριακό δείχνει να συνοψίζεται σε δύο εικόνες αποτυχίας. Μια συμβολική και μια ουσιαστική. Η πρώτη είναι τα τηλεοπτικά πλάνα, που όλοι είδαμε από ρωσικά δίκτυα, με τα αμερικανικά θωρακισμένα οχήματα να διασταυρώνονται με τα αντίστοιχα του καθεστώτος Άσαντ. Με τους πρώτους να «αποχωρούν» και τους δεύτερους να «επανέρχονται». Η ουσιαστική αποτυχία εδράζεται στις συγκρούσεις των τουρκικών proxies (FSA/NSA) με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) της πρώτης φάσης της τουρκικής επιχείρησης. 21 ένοπλες ομάδες της σουνιτικής αντιπολίτευσης έλαβαν το διάστημα 2013-2015 οικονομική βοήθεια και οπλισμό από το αμερικανικό Πεντάγωνο (“US backed”) και την CIA (“CIA backed”) ενώ 14 εξ’ αυτών και μεγάλους αριθμούς αντιαρματικών όπλων (TOWs). Την περίοδο 2015-2019, οι SDF έλαβαν, αντιστοίχως αμερικανική οικονομική βοήθεια και οπλισμό. Σήμερα οι εν λόγω militias απλά πολεμούν μεταξύ των.

Οι πραγματικοί αριθμοί

H εκδοχή των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων για 673 νεκρούς μαχητές των SDF/YPG μέχρι στιγμής δείχνει να είναι υπερβολική. Η “Ασπίδα του Ευφράτη” είχε διάρκεια 7 μηνών με τους αντίστοιχους αριθμούς (που δόθηκαν στη δημοσιότητα από την τουρκική και την κουρδική πλευρά, καθώς κι από το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) να είναι πολύ μικρότεροι. Το ίδιο ισχύει και για την κινητοποίηση των τουρκικών proxies στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας με την ασφαλέστερη εκτίμηση να δείχνει πως στο έδαφος μάχονται, στη πρώτη γραμμή, περίπου 3.000 Σύροι σουνίτες μαχητές –στη πλειοψηφία τους βετεράνοι των δύο προηγούμενων τουρκικών επιχειρήσεων (της Faylaq al-Sham, των τουρκμενικών οργανώσεων -Sultan Murad Brigade και Fatih Sultan Mehmet Brigade και της Ahrar al-Sharkiya, της οργάνωσης που είδαμε στα σοκαριστικά βίντεο να εκτελεί Κούρδους).

Η δύναμη αυτή σε συνδυασμό με την δράση εξειδεικευμένων μονάδων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων σηκώνουν το βάρος των επιχειρήσεων εναντίον των Κούρδων μαχητών στο βασικό (κεντρικά) μέτωπο της επιχείρησης Peace Spring που εδράζεται στον άξονα Τελ Αμπιάντ-Ρας αλ Αίν –όπου συναντούν και αντίσταση από τους τελευταίους. Δυτικότερα, πέριξ του Κομπάνι και της Μανμπίτζ οι Τούρκοι διατηρούν 3.500-4.000 μαχητές του FSA/NSA, δύναμη που μπορεί να μειωθεί αν δουλέψει η αποκλιμάκωση Μόσχας-Άγκυρας. Βλέποντας πάντως κανείς, προσεκτικότερα, την σύνθεση του FSA/NSA διακρίνει πολλές ηγετικές μορφές των ενόπλων αυτών οργανώσεων που πρωταγωνίστησαν και στις άλλες δύο τουρκικές επιχειρήσεις.

Ωστόσο η σύσταση κάποιων μονάδων αφορά και αραβικής καταγωγής σουνίτες που προσφυγοποιήθηκαν λόγω της εξάπλωσης των Κούρδων πχ στο Τελ Αμπιάντ. Αλλά και μαχητές μονάδων από την βόρεια Συρία που αντιμετώπισαν την διάλυση (αφοπλισμό) από την συγγενική της αλ Κάιντα HTS στο παρελθόν. Αυτό καταδεικνύει πως η Τουρκία πόνταρε αρκετά, ιδίως μετά το 2016 όταν κι εγκατέλειψε τον στόχο ανατροπής του καθεστώτος Άσαντ στο να αναμορφώσει τον FSA σε NSA («Συριακό Εθνικό Στρατό») αμιγώς για να καταπολεμήσει τους Κούρδους.

Τι να αναμένουμε

Είναι πολύ νωρίς για να κρίνει κάποιος πως θα φαντάζει η Συρία σε έξι μήνες ή ένα χρόνο από τώρα. Ιδίως στο κομμάτι του γεωγραφικού ελέγχου από τους επιμέρους δρώντες. Ωστόσο πέντε επιμέρους ρίσκα παραμονεύουν το επόμενο διάστημα:

• ο κατακερματισμός των αραβικών φυλών στις περιοχές επιχειρήσεων που εγκαταλείπουν οι SDF λόγω της τουρκικής επιχείρησης. Παρά την συμφωνία (ομοιάζει κάπως και με παράδοση για άλλους) Κούρδων-Άσαντ, κάποιες αραβικές φυλές (που παρείχαν μεγάλους αριθμούς μαχητών στις κουρδικές δυνάμεις) θα παραμείνουν εχθρικοί του Άσαντ. Κάποιοι θα στραφούν υπέρ της νέας πραγματικότητας στις περιοχές ελέγχου Τουρκίας/FSA και κάποιες θα κρατήσουν ουδέτερη στάση. Η διάσταση αυτή των tribal politics εγκυμονεί τους κινδύνους σεκταριστικής βίας
• η επαναδραστηροποίηση του ISIS (ISIS re-insurgency). Εξέλιξη που δεν πρέπει να ιδωθεί ξεχωριστά και από ένα μόνιμο insurgency των Κούρδων εναντίον της Τουρκίας και των proxies της επί των ορίων των νέων εδαφικών αναπροσαρμογών
• σημαντικότερα από το ISIS, η αλ Κάιντα της Συρίας θα μπορούσε να βρει πρόσφορο έδαφος για δράση με την HTS στο Ίντλιμπ, δυνητικά, να προέκτεινε τον έλεγχό της προς τα ανατολικά
• η εμφάνιση φιλοιρανικών/σιιτικών ενόπλων οργανώσεων στα εδάφη που θα περιέλθουν στον έλεγχο του καθεστώτος Άσαντ στα βορειοανατολικά. Εξέλιξη που θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω κερματισμό με πλήγματα του Ισραήλ επί στόχων ενδιαφέροντος (πχ Χεζμπολάχ ή IRGC) σε μια περιοχή της Συρίας όπου δεν δραστηριοποιήθηκε ποτέ η ισραηλινή πολεμική αεροπορία και τέλος
• δεδομένων των μεγάλων πληθυσμών (εκτιμούνται έως τις 70.000) ανθρώπων που συνδέονται με το ISIS (σύζυγοι μαχητών και οι οικογένειείς τους) που επηρεάζονται από την έκρυθμη κατάσταση μια νέα προσφυγική κρίση (εντός Τουρκίας πχ ή στα σύνορα με το Ιράκ) η οποία θα είχε και την διάσταση της ανθρωπιστικής τραγωδίας μιας και πολλά παιδιά των μαχητών του ISIS θα μπορούσαν να περιέλθουν στην κατάσταση του «ασυνόδευτου ανήλικου»

Του Γιάννη Ιωάννου