Η έκρηξη βίαιων διαδηλώσεων στο Ιράν δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη. Μπορεί η αντίδραση των πολιτών για τις αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων να προκάλεσε ένα κύμα βίαιων διαδηλώσεων σε πάνω από 60 πόλεις της χώρας –όπου υπήρξαν, ασφαλώς, βανδαλισμοί και βίαιη καταστολή ακόμη και με την χρήση φονικών πυρών, ωστόσο η πολιτική της Τεχεράνης για την μείωση της επιδότησης των καυσίμων δείχνει να έχει –παρά την αντίδραση του κόσμου- λογική.
Υπό πίεση
Είναι δεδομένο πως τόσο οι εσωτερικές συγκρουσιακές δυναμικές της χώρας (hardliners VS ρεφορμιστών) όσο και η εμπλοκή του Ιράν σε περιφερειακές συγκρούσεις (Συρία, Ιράκ, Υεμένη) δημιουργούν σοβαρές οικονομικές πιέσεις στη χώρα. Που σε συνδυασμό με την δυναμική επιστροφή των αμερικανικών κυρώσεων και την συνεχιζόμενη κρίση Ιράν-Δύσης δημιουργούν περαιτέρω οικονομικές επιπλοκές.
Παραοικονομία καυσίμων
Στο Ιράν ανθεί η παραοικονομία. Σε μια χώρα που βασίζεται στην ενέργεια, η άνθιση μιας παράλληλης οικονομίας των καυσίμων αποτελεί μια οικονομική πραγματικότητα καθ’ όλη την διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Οι αριθμοί εδώ είναι ενδεικτικοί σύμφωνα με όλα τα διεθνή φόρα καταγραφής της οικονομίας του Ιράν: Το 40% σχεδόν του κρατικού προϋπολογισμού καλύπτεται από τις πωλήσεις καυσίμων. Η καθημερινή κατανάλωση καυσίμων σε μια χώρα των σχεδόν 80 εκατ. ανέρχεται σε 88 εκατ. λίτρα (βενζίνης και diesel). H μέση τιμή της βενζίνης (αμόλυβδης 95) στη χώρα κυμαίνεται στα 0.111 ευρώ την στιγμή που ημερησίως στο Ιράν οι λαθρέμποροι καυσίμων διακινούν 20 με 40 εκατ. λίτρα –σχεδόν την μισή κατανάλωση.
Ένας στους τρεις Ιρανούς οδηγούς, κοινώς, ανεφοδιάζει το όχημά του με καύσιμα εκτός αδειοδοτημένου πρατηρίου καυσίμων. Μια καθόλου άσχημη «μπίζνα παραοικονομίας» που αποφέρει στο οργανωμένο λαθρεμπόριο έσοδα της τάξης των σχεδόν 5 εκατ. ευρώ ετησίως. Δηλαδή ακριβώς κάτι παραπάνω από τα μισά χρήματα που καταβάλλονται, μηνιαίως, στους Ιρανούς πολίτες (μισθωτούς και συνταξιούχους). Σε μια χώρα όπου ο πληθωρισμός τρέχει στο 35% και που τα μισά νοικοκυριά δεν διαθέτουν αυτοκίνητο η μείωση της επιδότησης των καυσίμων είναι λογικό να επηρεάσει τα φτωχότερα στρώματα –που πολύ πιθανόν ωφελούνται από την επιδότηση καυσίμων για να αγοράζουν φτηνά (π.χ. για γεωργικά μηχανήματα ή για σκοπούς θέρμανσης).
Η νέα τάση
Οι οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις στο Ιράν, συχνά συνώνυμες ενός «ισλαμικού λαϊκισμού» συνέβαιναν πάντα με βίαιες αντιδράσεις αλλά και με επιμέρους αποτυχίες ως προς το αντικείμενο της μεταρρύθμισης. Συνεπώς οι βίαιες διαδηλώσεις των τελευταίων ημερών στο Ιράν εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. Χωρίς να αποκλειστεί η περαιτέρω οικονομική πίεση και οι συνέπειές της στη κυβέρνηση Ρουχανί το μόνο σίγουρο συμπέρασμα είναι αυτό: Πως πέραν των εθνοθρησκευτικών συγκρούσεων, όπως και στις περιπτώσεις του Ιράκ και του Λιβάνου, και των διαφόρων γεωπολιτικών επιπτώσεων από τις συγκρούσεις του ταραχώδους υποσυστήματος της Μέσης Ανατολής, οι οικονομικές συνθήκες των πολιτών θα διαδραματίσουν τεράστιο ρόλο τα επόμενα χρόνια. Προκαλώντας νέες πολιτικές και κοινωνικές αντιδράσεις.
Του Γιάννη Ιωάννου