Στη βορειοδυτική Συρία, με φόντο το Ίντλιμπ, βιώνουμε, όχι το τέλος αλλά, μια επαναπροσέγγιση στην ιδιαίτερη αυτή γεωπολιτική ευθυγράμμιση Τουρκίας-Ρωσίας μετά το 2016. Η πτώση του Maaret al-Nouman στα χέρια του Συριακού Αραβικού Στρατού (SAA) και η κλιμάκωση στις εχθροπραξίες μεταξύ του καθεστώτος Άσαντ και των ενόπλων της σουνιτικής αντιπολίτευσης που υποστηρίζονται από την Τουρκία –εξελίξεις που προκάλεσαν απώλειες εντός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων αλλά και δυναμική απάντηση των τελευταίων με πυρά πυροβολικού, σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στην έκβαση του Συριακού και ταυτόχρονα ένα νέο modus operandi στις ρωσοτουρκικές σχέσεις.
Το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου εδώ εδράζεται στο κατά πόσον η Τουρκία θα βρεθεί ενώπιον πίεσης. Η απάντηση είναι προφανής: Βρίσκεται υπό πίεση. Υπάρχουν ωστόσο σοβαρές ενδείξεις που καταδεικνύουν πως παρά τις επιμέρους απώλειες τις οποίες θα υποστεί η Άγκυρα, τα περιθώρια συννενόησης –με ότι αυτό συνεπάγεται για την Δύση και την μεγάλη εικόνα- μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν καλά κρατούν. Αλλάς ας πάρουμε τα πράγματα πέραν της λογικής μιας απευθείας σύγκρουσης Ρωσίας-Τουρκίας και της επωδού ενός «νέου Βιετνάμ της Τουρκίας»:
H Toυρκία έχει στην περιοχή 12 στρατιωτικά φυλάκια. Θα τα χάσει όλα;
Ακόμη και αν η Τουρκία χρειαστεί να τα εγκαταλείψει όλα (προς το παρόν τα ενισχύει με βαρύ πυροβολικό, 5+ στρατιωτικές μεταφορές με περίπου 320 θωρακισμένα οχήματα κι άρματα όλων των τύπων και ενισχυμένη στρατιωτική παρουσία) αυτό που πρέπει να αντιληφθούμε είναι πως μέρος του Ίντλιμπ από τον Σεπτέμβριο του 2017 στα πλαίσια της διαδικασίας της Αστάνα αποτελεί κάτι παραπάνω από «το τελευταίο προπύργιο της σουνιτικής αντιπολίτευσης». Είναι μια de facto ζώνη κατακερματισμένης αποκλιμάκωσης και ταυτόχρονα μια «ζώνη προσφύγων» (IDP zone, internally displaced persons) όπου καταφεύγουν άνθρωποι από όλη την Συρία.
Η εγγύτητα του Ίντλιμπ στην τουρκοσυριακή μεθόριο δούλεψε σε συνδυασμό με τον ζωτικό χώρο από τις δύο επιχειρήσεις («Ασπίδα του Ευφράτη» και «Κλάδος Ελαίας») ως τρόπος επαναπροώθησης προς την Συρία, Σύρων προσφύγων που κατέφυγαν στην Τουρκία. Η ροή σχεδόν 600k προσφύγων προς την Τουρκία λόγω της κλιμάκωσης στο Ίντλιμπ τις τελευταίες εβδομάδες αποτελεί σοβαρό μοχλό πίεσης προς την Άγκυρα. Και κάτι τέτοιο δείχνει προς την κατεύθυνση της συναίνεσης με την Ρωσία –ακόμη κι αν θυσιαστούν ένα ή παραπάνω, σε αυτή τη φάση, στρατιωτικά φυλάκια.
Τι ρόλο παίζει ο Άσαντ; Τι ρόλο παίζει το Ιράν;
Ο παράγοντας Άσαντ μπορεί να αποδειχτεί μια ευκαιρία win/win για την Ρωσία και την Συρία στο Ίντλιμπ. Ο Άσαντ αντιλαμβάνεται πως μια γρήγορη επανακατάληψη του Ίντλιμπ θα κερδίσει την κούρσα του χρόνου απέναντι στις προσπάθειες Μόσχας και Άγκυρας να αποκλιμακώσουν. Γι’ αυτό τον λόγο πιέζει, πιέζει και πιέζει. Αντικειμενικός σκοπός εδώ είναι το Σαρακίμπ, το στρατηγικό σημείο μεταξύ των δύο αυτοκινητόδρομων Μ5 και Μ4 που συνδέουν το Χαλέπι με την Δαμασκό και την Λατάκεια αντιστοίχως. Παρόλα όσα έρχονται στο φως της δημοσιότητας ο πλήρης έλεγχος του Σαρακίμπ θα είναι μια μάχη επιβίωσης μεταξύ SAA και των τζιχαντιστικών φραξιών πέριξ της Hayat Tahrir al Sham (al Qaeda & non-al Qaeda affiliated). Aν ο Άσαντ φέρει την Τουρκία προ τετελεσμένου καλώς, αν όχι δεν θα προλάβει μια νέα συννενόηση Μόσχας-Άγκυρας.
Εδώ πρέπει να επισημανθούν δύο λεπτομέρειες από όσους παρακολουθούμε το Συριακό για χρόνια κι έχουμε βρεθεί και στο έδαφος της Συρίας: Η δράση της ρωσικής πολεμικής αεροπορίας. Οι βομβαρδισμοί των Ρώσων στο Ίντλιμπ στο βαθμό που κλιμακώνουν μια ένταση στον ρωσοτουρκικό άξονα ή ρισκάρουν στον άξονα μιας απευθείας αντιπαράθεσης Τούρκων και Σύρων στρατιωτών αποτελούν προϊόν της αδυναμίας της ρωσοσυριακής συνεργασίας σε στρατιωτικό επίπεδο –ιδίως στις μικτές αεροπορικές μονάδες.
Τέλος αξίζει να σημειώσει κανείς την επανεμφάνιση, μετά την δολοφονία Κασίμ Σολεϊμάνι, των ιρανικών proxies στο Ίντλιμπ (σ.σ. στη Χάμα έλαμψαν δια της απουσίας τους). Η Τεχεράνη αποστέλλοντας σχηματισμούς όπως η “Fatemiyoun Brigade” (لواء فاطمیون στα Φαρσί) –με Αφγανούς και πακιστανικής καταγωγής σιίτες μαχητές (εκτίμηση από open source τους ανεβάζει σε 800 στον αριθμό), στο Ίντλιμπ διεκδικεί ρόλο στην έκβαση του Συριακού δουλεύοντας επανεμφανιζόμενη ουσιαστικά σε ανταγωνισμό με την Μόσχα και παίζοντας το παιχνίδι του Άσαντ.
Το τελεσίγραφο Ερντογάν της 5ης Φεβρουαρίου
Το παραθέτω αυτούσιο “At the moment, two of our 12 observation posts are behind the regime’s lines. We hope the regime will withdraw from our observation posts by the end of February. If the regime does not pull back, Turkey will be obliged to take matters into its own hands” για σκοπούς κατανόησης –και στον ελληνόφωνο χώρο- της λογικής Ερντογάν. Τρία ποιοτικά στοιχεία εδώ: α. η αόριστη απειλή β. η προσεκτική εξαίρεση της Ρωσίας από την χρησιμοποιηθείσα ρητορική και γ. η αγορά χρόνου σε σχέση με την τακτική κατάσταση στο έδαφος.
Καταληκτικά:
Oι επόμενες εβδομάδες δεν θα είναι εύκολες για την Τουρκία στο Ίντλιμπ με ολόκληρη την πολιτική της στην περιοχή να περνά μέσα από την κρισιμότερη φάση της μετά το 2016. Δεν τεστάρεται όμως μόνο αυτή αλλά και τα όρια της Ρωσίας ως αναδυόμενης δύναμης στο Συριακό. Το πιθανότερο σενάριο είναι αυτό μιας αποκλιμάκωσης που θα οδηγήσει σε μερικό ή ολικό επανασχεδιασμό της διαδικασίας της Αστάνα –προκειμένου η μετάβαση της πτώσης του Ίντλιμπ να καταστεί ομαλή για τους εμπλεκόμενους δρώντες. Το ρίσκο εδώ για τον Ερντογάν είναι η απώλεια εδαφών που ελέγχονται από το 2016, η αντιμετώπιση μιας νέας ροής προσφύγων προς τα σύνορά της αλλά και η διάλυση διαφόρων ένοπλων σχηματισμών που θα οδηγήσει και στην παρουσία, ουσιαστικά, ανέργων, αντρών δυναμικών ηλικιακών ομάδων με διάφορες ιδεολογικές αποτυπώσεις και στρατιωτική πείρα.
Μια πρόκληση ασφάλειας για την οποία θα επανέλθουμε στο Geopolitical Cyprus. Μεσοπρόθεσμα και η παρουσία Κούρδων σε αυτή την πλευρά των συνόρων –εντός σχηματισμών του SAA αποτελεί μια ενδιαφέρουσα διάσταση. Μακροπρόθεσμα αναλόγως του πως θα εξελιχθούν τα πράγματα θα μπει στο κάδρο και η ζώνη ασφάλειας στη βόρεια Συρία. Για την Μόσχα το ρίσκο παραμένει η δημιουργία τετελεσμένων λόγω της αντίληψης του καθεστώτος για ταχεία ανακατάληψη του Ίντλιμπ και τα όρια του ελέγχου του ίδιου του Μπασάρ αλ Άσαντ σε εσωτερικό επίπεδο –εξέλιξη που πρέπει να δούμε και σε σχέση με το πολιτικό μέλλον του Σύρου Προέδρου και των σχέσεών του με την Μόσχα.
Κλείνοντας, ένας μικρός αστερίσκος: Να μην δούμε τις εξελίξεις ξέχωρα από την Λιβύη. Παρά το ρίσκο, η Άγκυρα έχει ανοίξει σε μεγάλο βαθμό την βεντάλια της ad hoc εμπλοκής της διατηρώντας μάλλον παραπάνω διαπραγματευτικά χαρτιά παρά, ακόμη, τα συμπτώματα μιας στρατηγικής υπερεξάπλωσης. Kαι μέσα στην αφόρητη πίεσή της στο Ίντλιμπ θα μπορούσε να βρεθεί με απώλειες αλλά και με σειρά ανέλπιστων εξελίξεων: Την απαλλαγή από τον Άσαντ και την σοβαρή επαναπροσέγγιση με την Δύση. Με το δεύτερο να έχει περισσότερες πιθανότητες επαλήθευσης.
Του Γιάννη Ιωάννου