Μπορεί ο μέσος Ελληνοκύπριος να μην αντιδρά στην λογική του αφηγήματος περί «νομικής και πολιτικής διασφάλισης της ΑΟΖ» που προβάλλεται σε επίπεδο επίσημων κυβερνητικών διατυπώσεων από τον περασμένο Μάιο –όταν η τουρκική προκλητικότητα έκανε τα γεωτρύπανα της Τουρκίας να εισέλθουν στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση, πέραν της από το 1974, de facto κατοχής δείχνει να έχει επεκταθεί οριστικά κι αμετάκλητα και εντός των θαλασσίων ζωνών της Κυπριακής Δημοκρατίας σε μια προσπάθεια μεταφοράς της διχοτόμησης από την στεριά στη θάλασσα.
Η Τουρκία από τον Φεβρουάριο του 2018 –την επομένη του Κρανς Μοντανά, προχώρησε σε μια σειρά ενεργειών σταδιακής αλλά αυξημένης –ως προς την στρατηγική των υλοποίηση- έντασης: Παρεμπόδιση γεώτρησης, κάθοδος γεωτρύπανων εκτός ΑΟΖ και, στη συνέχεια, εντός –επί αδειοδοτημένου, μάλιστα, θαλλάσιου τεμαχίου. Σε μια στρατηγική που έχει δύο πτυχές –όπως είναι δημοσιευμένη επίσημα στον ιστότοπο του τουρκικού ΥΠΕΞ: α. Τον μη αποκλεισμό της από την περιοχή (συνεργασίες χωρών ανατολικής Μεσογείου) β. Την εργαλειοποίηση των Τουρκοκυπρίων οι οποίοι –στην απουσία διαλόγου στο Κυπριακό- «αποκλείονται από τις μονομερείς ενέργειες των Ελληνοκυπρίων για τους υδρογονάνθρακες». Με το “Yavuz” να τρυπάει στο τεμάχιο «8», τις κυρώσεις που, ορθώς, επιδίωξε η ΚΔ να περνάνε κάτω από τον πήχη που τέθηκε και με την «νομική και πολιτική διασφάλιση της ΑΟΖ» να προβάλλει ένα παράδοξο –την μη αποτροπή της Τουρκίας από το να συνεχίσει να ενεργεί παράνομα ακυρώνοντας το ενεργειακό μας πρόγραμμα, αντιλαμβάνεται κανείς, όσο ποτέ άλλοτε, πως η διχοτόμηση –και στη θάλασσα πλέον- μας χτυπάει την… πόρτα.
Τελείωσαν τα αφηγήματα
Οι χρήσιμες τριμερείς συνεργασίες με τα κράτη της περιοχής (Ελλάδα, Ισραήλ, Αίγυπτος, κοκ) αποτέλεσαν ένα χρήσιμο διπλωματικό εργαλείο περιφερειακής συννενόησης αλλά δεν στάθηκαν ούτε ως «συμμαχίες» -όπως προβλήθηκαν από την περιρρέουσα των ελληνοκυπριακών ΜΜΕ αλλά ούτε και διασφάλισαν πολιτικά και νομικά τίποτα.
Το Ισραήλ, βασικό μέρος των τριμερών με την Ελλάδα και την Κύπρο, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα: Δεν εξέδωσε, επισήμως σε επίπεδο υπουργείου Εξωτερικών, μια ανακοίνωση καταδίκης της παραβίασης των κυπριακών κυριαρχικών δικαιωμάτων από τις τουρκικές παράνομες ενέργειες. Όπως η αφηγηματική του ότι η TPAO δεν θα βρει τρυπάνι, δεν θα το στελεχώσει και… δεν θα βρει αέριο εκεί που διενεργεί γεώτρηση έτσι και ο όρος «πολιτική και νομική διασφάλιση» δείχνει να πάσχει ως τοποθέτηση εξωτερικής πολιτικής: Φυσικά η Κύπρος είναι διασφαλισμένη νομικά. Έχει καθορίσει θαλάσσιες ζώνες με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τον Λίβανο και είναι το μοναδικό διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος, μέλος της ΕΕ, στην περιοχή: Κανείς δεν θα την αμφισβητήσει, όπως η Τουρκία, αυτό είναι προφανές. Αρκεί όμως αυτό για να αποτρέψει κανείς την Τουρκία από το να τρυπά παρανόμως; Και μιλάμε για την ΚΔ μια χώρα με όπλο της το Διεθνές Δίκαιο όπου καμία στρατιωτική επιλογή δεν αποτελεί λύση –εξίσου προφανές. Προφανής όμως είναι και η λογική του ότι καμία χώρα δεν θα πολεμήσει για εμάς.
Όπως το «ξανθό γένος» του Πούτιν που τόσα χρόνια αναμασούσαν λογής «ψεκασμένοι». Ομοίως, η Γαλλία παρά τα “power signals” της στην Τουρκία –για δικούς της λόγους- με την έλευση του αεροπλανοφόρου «Ντε Γκωλ» -στο οποίο κάποιοι είδαν από «αναχαίτηση των γεωτρυπάνων» μέχρι «ασπίδες και τόξα προστασίας στην ΑΟΖ» δεν μπορεί να εκδιώξει τα τουρκικά γεωτρύπανα. Οι δηλώσεις της Γαλλίδος πρέσβεως στο ΚΥΠΕ ήταν ενδεικτικές: Το Ντε Γκωλ πολεμάει το ISIS. Ακόμη και οι υπερπτήσεις Rafale πάνω από το τεμάχιο 8 δεν αρκούν για να φύγει η Τουρκία από την κυπριακή ΑΟΖ. Και αν το “Yavuz” στο τέλος της γεώτρησής του ανάψει… φλόγα, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι το τετελεσμένο είναι ενώπιόν μας. Ακόμη και αν όποια εταιρεία (και το προσωπικό της) συνδράμει την τουρκική TPAO καταστεί αντικείμενο κυρώσεων, το 2021, το 2022 κοκ, η τελευταία θα μπορούσε να συνεχίσει τις ενέργειές της βασιζόμενη αμιγώς σε ιδία Μέσα. Και να συνεχίσει: Στο τεμάχιο 3, σε μέρους του 12. Όπου θελήσει προκειμένου να επιτύχει τους στρατηγικούς της στόχους.
Υπάρχει λύση;
Η στρατηγική αδυναμία της ΚΔ να αντιληφθεί τον χαμένο χρόνο μεταξύ του Ιουλίου του 2017 (Κρανς Μοντανά) και του Φεβρουαρίου του 2018 (παρεμπόδιση ΕΝΙ) συνεχίστηκε με το ρίσκο του να βρεθεί ένα μεγάλο κοίτασμα από την Exxon στο τεμάχιο 10 –εξέλιξη που δεν ήρθε ποτέ –και που λογικό να άλλαζε τα πράγματα ως προς την πίεση προς την Τουρκία. Η ίδια στρατηγική αδυναμία αντίληψης συνεχίστηκε και στον χαμένο χρόνο μεταξύ του Ιανουαρίου του 2019 (επόμενη γεώτρησης Exxon) και του περασμένου Μαίου –όπου η Τουρκία πλέον με δύο γεωτρύπανα κατέβηκε στην Κύπρο για την δημιουργία τετελεσμένων.
Και το ερώτημα εδώ παραμένει: Εφόσον αυτά που διεκδικεί η Τουρκία στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου δεν μπορείς να τα αντιπαραβάλλεις γιατί δεν κερδίζεις τουλάχιστον το blame game εναντίον της όταν η ίδια –για λογαριασμό των Τουρκοκυπρίων- προβάλλει το αφήγημα περί αποκλεισμού των; Γιατί δεν κερδίζεις την διεθνή κοινή γνώμη με μια στροφή προς τους Τουρκοκύπριους εντάσσοντάς τους σε ένα μηχανισμό, άτυπο, ως «δυνητικούς εταίρους» στη διαδικασία λύσης αποφάσεων για τον ενεργειακό σχεδιασμό; Σε αυτό το επίπεδο κάποιος θα μπορούσε να προτάξει πολλές δημιουργικές ιδέες. Χωρίς να απωλέσει την de jure νομιμοποίηση της ΚΔ και εντάσσοντας την τουρκοκυπριακή κοινότητα σε έναν άξονα που η ίδια θα πίεζε την Τουρκία.
Με σύμμαχούς σου τους Τουρκοκύπριους, μετά το Κρανς Μοντανά, όπου η Τουρκία επέμενε για εγγυήσεις, θα κέρδιζες το ηθικό πλεονέκτημα –πέραν της πρότασης του escrow account- εξουδετερώνοντας το αφήγημα της Τουρκίας. Στον αντίποδα κάποιος θα έρθει και θα αντιπαραβάλλει το «μα να δεχτούμε το 30% να συναποφασίζει για το 70%;». Ορθό αλλά δεν είναι καλύτερο από να ακυρωθεί το ενεργειακό μας πρόγραμμα και η Τουρκία, σε λίγες εβδομάδες, να κάνει μια κίνηση-ματ τύπου «βρήκαμε τόσα τρις κυβ. πόδια φυσικού αερίου στο 8. Ελάτε να τα μοιράσουμε και οι Ε/κ θα πάρετε το 70% ως η πλειοψηφία»;
Τι να αναμένουμε
Επειδή έχει καταστεί σαφές πως ενόψει 2021 και 2023 ορισμένοι έχουν ήδη ξεκινήσει να ασχολούνται με τα προεκλογικά τους –είτε ετοιμάζοντας την είσοδό τους στο κοινοβούλιο, είτε προετοιμάζοντας το προεδρικό τους κουστούμι- αποτελεί αδήρηκτη ανάγκη να σκεφτούμε τον τρόπο με τον οποίο θα μεγιστοποιήσουμε τα κέρδη μας ως κοινότητα είτε με ένα σενάριο λύσης ΔΔΟ, είτε μς ένα σενάριο λύσης εκτός αυτής είτε με ένα σενάριο διχοτόμησης. Στάτους κβο δείχνει να μην μας έχει απομείνει. Κυριότερα όμως, να συναποφασίσουμε με διαφάνεια, παρρησία και στεγνό ρεαλισμό τι θέλουμε για το μέλλον αυτού του τόπου.
Αυτό που καραδοκεί ενώπιόν μας είναι μια διχοτόμηση –στην οποία η τύχη του ενεργειακού μας προγράμματος θα τεθεί εν αμφιβόλω. Και όποιος βλέπει πραγματικά τις εξελίξεις από το θαλάσσιο τεμάχιο 8 της κυπριακής ΑΟΖ μέχρι την νεκρή ζώνη μπροστά από την Πύλη Πάφου στη Λευκωσία αντιλαμβάνεται πως κινδυνεύουμε όντως από μια τέτοια εξέλιξη την οποία δεν θα αποτρέψει ούτε η ΕΕ, ούτε η Ουάσινγκτον, ούτε η Μόσχα, ούτε –επιμέρους ο Μακρόν ή η Μέρκελ. Το να θεωρούμε επίσης πως θα βρούμε φόρμουλα συννενόησης με την Τουρκία –απευθείας- αλλά το να εντάξουμε τους Τουρκοκύπριους στην εξίσωση αποτελεί απώλεια «νομιμοποίησης» για το de jure όπλο μας, της ύπαρξης της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι επίσης ένα παράδοξο.
Η εξωτερική μας πολιτική, όπως ορθά επισημαίνει σε δημόσιες τοποθετήσεις του ο ΥΠΕΞ, κ. Χριστοδουλίδης, είναι όντως ένας μαραθώνιος και όχι μια κούρσα ταχύτητας των 100μ. Στο να τρέξουμε όμως σε αυτόν τον μαραθώνιο με την Τουρκία αντιλαμβάνεται κανείς ποιος διαθέτει μεγαλύτερα (λόγω μεγέθους) αποθέματα αντοχής. Και ενόψει των δεδομένων που έχουμε ενώπιόν μας κινδυνεύουμε να μην τερματίσουμε ποτέ.
Του Γιάννη Ιωάννου
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα Πολίτης.