Η κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού αλλάζει άρδην τα παγκόσμια δεδομένα. Και μαζί με την κρίση στη δημόσια υγεία και στην οικονομία, δείχνει να διαφοροποιεί, κι ανεπιστρεπτί μάλιστα, πολλά δεδομένα και στην πολιτική. Παγκοσμίως τουλάχιστον, δεδομένου ότι σε σχεδόν 7 μήνες οι ΗΠΑ εισέρχονται σε εκλογική διαδικασία και ταυτόχρονα ο αριθμός των θυμάτων από τον ιό δείχνει να σπάει το φράγμα των 25.000 ανθρώπων –ξεπερνώντας ακόμη και τον αντίστοιχο αριθμό άλλων ανθρωπιστικών καταστροφών, όπως το τσουνάμι στην Ινδία τον Δεκέμβριο του 2004. Αν και νωρίς, εκείνο που δείχνει να σχηματοποιείται είναι σημαντικές αλλαγές στην πολιτική όπως τη γνωρίσαμε πριν την περίοδο της πανδημίας, με την κρίση αυτή να αποτελεί «στιγμή αλήθειας» για όλους τους πολιτικούς –και στην Κύπρο.

Η μεγάλη εικόνα

Μια δημιουργική κριτική, με εστίαση στον συλλογικό τρόπο με τον οποίο το πολιτικό σύστημα αντέδρασε στην επερχόμενη κρίση πανδημίας, θα έδειχνε προς την κατεύθυνση της διασπάθισης πολύτιμου χρόνου, και πολιτικού κεφαλαίου, στη συζήτηση πριν την 7η Μαρτίου. Η απόφαση για προσωρινό κλείσιμο κάποιων οδοφραγμάτων μονοπώλησε την πολιτική ατζέντα, με τους πολιτικούς συλλογικά να μην ετοιμάζονται προληπτικά για την επερχόμενη λαίλαπα, αλλά να διαξιφίζονται «κυπροποιώντας» -με όρους αντιπαράθεσης στο Κυπριακό- μια απόφαση που ήταν λανθασμένη επί της ουσίας, σε προληπτικό επίπεδο απέναντι στον κορωνοϊό, έναντι  των αυστηρών ελέγχων στα αεροδρόμια -όπου εξ ορισμού μεταδόθηκε ο ιός στην Κύπρο.

Επιπλέον, οι χειρισμοί στο επίπεδο των επιμέρους ζητημάτων που προέκυψαν λόγω της κρίσης μέχρι το «soft lockdown» έγιναν στη βάση αποσπασματικής στρατηγικής και πτυχών επικοινωνιακής διαχείρισης –κάθε φορά που το σύστημα (κρατική μηχανή) αποτύγχανε να παραδώσει απτά αποτελέσματα. Η λογική αυτή του «wait & see» βέβαια, για να είμαστε απόλυτα δίκαιοι, είναι μάλλον ένας συνδυασμός ανωριμότητας κι αναποτελεσματικότητας του κράτους μας –κάτι που βίωνε κανείς και προ της πανδημίας- παρά αμιγώς πολιτική στάση, κυβερνώντων και δρώντων του πολιτικού συστήματος.

Ο Νίκος Αναστασιάδης

Ο Νίκος Αναστασιάδης δείχνει όρια «survivor» ως προς την πολιτική διαχείριση της κρίσης σε σχέση με τις άμεσες επιπτώσεις, π.χ. τη διαχείριση από την ύπαρξη νεκρών. Κι αυτό διότι την επόμενη ημέρα του κορωνοϊού θα έχει, όχι μόνο τις προκλήσεις του Κυπριακού, μια δύσκολη κατάσταση εξ ορισμού προ του ιού, αλλά και μια εικόνα, στην οικονομία, αντίστοιχη αυτής της πρώτης του θητείας. Ο δρόμος έως το τέλος της θητείας του το 2023 θα είναι ναι μεν μακρύς, αλλά στην περίπτωση του Προέδρου, με όλες τις τραγικές παρεκκλίσεις κατά τη διάρκεια της διαχείρισης της τρέχουσα κρίσης, η εμπειρία φάνηκε σε σχέση με οποιονδήποτε, εν δυνάμει, «δελφίνο» των προεδρικών του 2023 –και δη από το κόμμα του. Και εδράζεται στην προσαρμοστικότητα του Αναστασιάδη.

Εξάλλου, ο ΠτΔ ευτύχησε στο να μπει και σε ένα «modus operandi», ως προς τα μέτρα σε καιρό κορωνοϊού, βγαλμένο από την επιτυχημένη, μέχρι στιγμής, διαχείριση της κρίσης από τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Ουσιαστικά αντιγράφοντάς τον πλήρως ως προς τη φιλοσοφία του «soft lockdown». Ωστόσο, ο κ. Αναστασιάδης χρεώνεται εξ ολοκλήρου το χάσιμο πολύτιμου χρόνου ως προς το κλείσιμο των αεροδρομίων της ΚΔ ή τον προληπτικό τους έλεγχο πριν την 7η Μαρτίου με την επιμονή του στο ζήτημα του προσωρινού κλεισίματος των οδοφραγμάτων –απόφαση που τελικά δεν αποδείχτηκε game changing σε σχέση με τον ίδιο τον ιό και τη διαχείρισή του.

Η αντιπολίτευση

ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ βρίσκονται σε μία ιδιαίτερη παραδοξότητα. Ενώ παραδοσιακά σε περιπτώσεις ανθρωπιστικών κρίσεων και «εξωτερικών απειλών» η αντιπολίτευση πάει περίπατο και οι αντικειμενικές συνθήκες ευνοούν, εξ ορισμού, τις εκάστοτε κυβερνήσεις –που βρίσκονται στο τιμόνι της διαχείρισης- η στάση, τόσο του ΑΚΕΛ όσο και του ΔΗΚΟ, δεν μπορεί να κεφαλαιοποιήσει κάτι. Κι αυτό γιατί παρά την επιμέρους στάση υπευθυνότητας στη βάση αρχών ως προς την κριτική στην κυβέρνηση σε καιρό κρίσης, οι αντιπολιτευτικές δυνάμεις δεν μπορούν να πείσουν πέραν της παραδοσιακής τους τοποθέτησης. Το ΔΗΚΟ δεν έδειξε υπεύθυνη στάση σε σχέση με μια προληπτική διαχείριση πριν την 7η Μαρτίου –συμπλέοντας στο ζήτημα των οδοφραγμάτων και ποντάροντας στην άντληση από την ίδια δεξαμενή ψήφων- ενώ το ΑΚΕΛ εμμένει σε ζητήματα ιδεολογικής αγκύλωσης, θέλοντας να μας πείσει ότι η ΕΕ (σ.σ. παρά την ομολογουμένως αναποτελεσματική της στάση σε πτυχές της τρέχουσας κρίσης) έχει αποτύχει, αλλά οι Κινέζοι και Ρώσοι γιατροί θα σώσουν την Ιταλία. Για την ΕΔΕΚ, που πέρασε κρίση στον άξονα σύγκρουσης των κ.κ. Παπαδάκη και Σιζόπουλο, πριν τον κορωνοϊό, καθίσταται σαφές πλέον, πως λόγω και της στάσης του κ. Σιζόπουλου σε ορισμένα ζητήματα, ίσως να μην υφίσταται σε λίγα χρόνια ως κοινοβουλευτικό κόμμα.

Εδώ αξίζει να επισημάνει κανείς και μια σειρά άλλων ζητημάτων που προκύπτουν: Ο κορωνοϊός, δεν είμαστε ειδικοί βέβαια, είναι μια πανδημία που εδράζεται στην επαφή. Κολλάει μέσω της. Ανεξαρτήτως εξέλιξης, καθίσταται σαφές πως χρονικά μπορεί να αντέξει. Το 2021 ή το 2022. Δεδομένου ότι στις εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ εκατομμύρια ψηφοφόρων μπορεί να κληθούν να ψηφίσουν μέσω e-mail από την ασφάλεια των σπιτιών τους, έχουμε αναλογιστεί την επίδρασή του κορωνοϊού σε ένα πολιτικό σύστημα όπως αυτό της Κύπρου; Όπου ο μέσος Κύπριος, που πολιτεύεται, επιστρατεύει τη χειραψία, το τραπέζι, τον γάμο, την κηδεία ή το μνημόσυνο, ατομικό ή εθνικό, τα τσάγια ή τις σούβλες σε σωματεία/εστιατόρια προκειμένου να αντλήσει πολιτική στήριξη.

Πολλά κουτάκια

Σε αυτή την κρίση η κοινωνία των πολιτών, στη πλειοψηφία τους υπεύθυνοι που τηρούν τα μέτρα περιορισμού, δίνει –και θα συνεχίσει να δίνει- ένα πολύτιμο μάθημα στο πολιτικό μας σύστημα. Αναδεικνύει πως εκτιμάει τους ειδικούς από την επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα. Πως σέβεται το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό της χώρας που δουλεύει άοκνα κάτω από αντίξοες συνθήκες. Πως προσπαθεί να απευθύνεται σε έγκυρες πηγές για να ενημερωθεί και πως –λόγω μέτρων- έγινε λιγότερο εγωιστική όταν ψωνίζει στην υπεραγορά ή οδηγά στους άδειους, σχεδόν, δρόμους λόγω μέτρων παγκύπρια. Είναι επίσης η ίδια κοινωνία που τίκαρε το κουτί του διαχωρισμού Κράτους-Εκκλησίας, που αναδεικνύει κάθε μέρα στα social media πως δεν θα ανεχτεί τον αστικό κωλοπαιδισμό, επισημαίνοντας την αδυναμία της Αστυνομίας να πατάξει τους ατίθασους νεαρούς, και που θα επισημάνει πότε οι πολιτικοί λαϊκίζουν με αφορμή τον δημόσιο διάλογο λόγω του ιού.

Αυτή η κοινωνία ανησυχεί για το οικονομικό της μέλλον και δεν θα ανεχτεί να εισπράξει κατηγορίες για το αν ένας ανεύθυνος συμπολίτης μας έστειλε, σε ένα ανεπαρκές σύστημα, ένα SMS που στήθηκε στην αρχική του φάση, το μήνυμα για τις καραμέλες στο περίπτερο. Ή για το αν ένας ιερωμένος σε αυτό τον τόπο θέλει να παραβιάζει υπουργικά διατάγματα. Και η συζήτηση για τη διάσωση της οικονομίας –η οποία ήδη ξεκίνησε με έναν πολωτικό τρόπο- θα είναι το επόμενο πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης του ισχύοντος συστήματος. Ας είναι προσεκτικοί οι πολιτικοί μας ως προς πώς θα την κάνουν.

Αντί επιλόγου

Σε αυτή την κρίση κρίνονται όλοι, από τον Μπόρις Τζόνσον μέχρι τον Ντόναλντ Τραμπ. Κρίνεται επίσης και η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της. Αποτελεί η κρίση μια θαυμάσια ευκαιρία για ολόκληρο το διεθνές σύστημα; Αναμφισβήτητα, δεδομένης της έκτασής της και των πολλαπλών συνεπειών της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τρία ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα: Της Γερμανίας, όπου η Μέρκελ ουσιαστικά «σώθηκε» από τον ιό λόγω των πιέσεων στη συγκυβέρνηση και που παραμένει η δημοφιλέστερη πολιτικός. Τηρώντας ωστόσο μια στάση εσωστρέφειας –ιδίως προβληματική λόγω και της γερμανικής επερχόμενης ευρωπαϊκής προεδρίας. Το ΗΒ, όπου ο θετικός στον ιό Μπόρις Τζόνσον τήρησε μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη στάση στο ζήτημα της διαχείρισης της κρίσης, και εν μέσω Brexit μπορεί να βρεθεί σύντομα σε μια κατάσταση Ιταλίας, και η Ιταλία –μια χώρα που παρά το lockdown στις 10 Μαρτίου (νωρίτερα από Γαλλία, Ελλάδα, Ισπανία, ΗΒ, Πολωνία και Ελλάδα), αποτελεί, ως «test case», την ευρωπαϊκή χώρα που έχει πιο πολύ. Σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον, οι εκ βάθρων ριζικές αλλαγές σε πολλά ζητήματα που άπτονται των πολιτικών συστημάτων επιβάλλονται. Και η Κύπρος πρέπει να ακολουθήσει.

Του Γιάννη Ιωάννου

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα “Πολίτης”.