Η παραίτηση του ΥΠΕΣ Σουλεϊμάν Σοϊλού ήρθε να ταράξει το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό στη Τουρκία. Και να καταδείξει δύο ποιοτικά στοιχεία: α. τον βαθμό στον οποίο η κρίση πανδημίας του κορωνοϊού επηρεάζει την πολιτική στη χώρα και β. τις δυναμικές που αναπτύσσονται για την επόμενη ημέρα –ιδεατά της μετά-Ερντογάν εποχής και πως αυτό το σκηνικό διαμορφώνει τους δυνητικούς αντικαταστάτες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αν κι εφόσον ο τελευταίος αποχωρήσει από την εξουσία το 2023.

Στη Τουρκία δεν παρατηρείταi συχνά το φαινόμενο παραίτησης υπουργών πρώτης γραμμής. Στη περίπτωση μάλιστα του Σοϊλού το παράδοξο της παραίτησης ενισχύθηκε και εξαιτίας του βαθμού που ο εν λόγω υπουργός απολαμβάνει της πλήρους εμπιστοσύνης του Τούρκου Προέδρου. Εξού και η άμεση αντίδραση του ίδιου του Ερντογάν που δεν έκανε αποδεκτή την παραίτησή του. Υπάρχει όμως κάποιο παρασκήνιο πίσω από την ξαφνική αυτή παραίτηση;

Ο Covid-19

Για να απαντήσει κανείς στο εν λόγω ερώτημα πρέπει να εξετάσει τον βαθμό στον οποίο η ίδια η κρίση του κορωνοϊού επηρεάζει την Τουρκία δεδομένου ότι ο λόγος παραίτησης του Σοϊλού συνδέθηκε με το φιάσκο που σημειώθηκε το περασμένο σαββατοκύριακο στη χώρα λόγω της επιβολής αυστηρού lockdown. Ενός Lockdown, με αυστηρούς όρους, που επιβλήθηκε το βράδυ της Παρασκευής σε 31 πόλεις της Τουρκίας και το οποίο οδήγησε σε μαζική αντίδραση του κόσμου, που έσπευσε να ψωνίσει είδη πρώτης ανάγκης.

Ο Covid-19 έχει επηρεάσει πολύ σοβαρά την Τουρκία με πάνω από 1300 νεκρούς μέχρι στιγμής ενώ τα κρούσματα παρουσιάζουν γεωμετρική πρόοδο ξεπερνώντας τις 60.000. Πολλοί παρατηρητές αναφέρουν πως τα κρούσματα μπορεί να είναι ουσιαστικά διπλάσια ενώ οι επιπτώσεις της πανδημίας στην τουρκική οικονομία απλά επιβαρύνουν μια ήδη προβληματική κατάσταση πολλών μηνών. Ενδεικτικά οι πρώτες εκτιμήσεις για τις άμεσες συνέπειες του κορωνοϊού στην οικονομία περιλαμβάνουν:

• Εκτόξευση της ανεργίας από το 14% στο 30%. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως μέχρι τα τέλη Μαίου στα 4.5 εκατομμύρια ανέργων θα προστεθούν, δυνητικά, ακόμη 3. Σε αυτά τα τρία εκατομμύρια συμπεριλαμβάνονται εργαζόμενοι μικρομεσαίων επιχειρήσεων, εργαζόμενοι σε χώρους συγκέντρωση ατόμων (καφέ, εστιατόρια, γυμναστήρια, κοκ) αλλά και εργαζόμενοι άνω των 65 δεδομένου ότι στην Τουρκία εφαρμόζεται αυστηρή νομοθεσία για την μετακίνηση των ατόμων άνω των 65 ετών. Δεδομένου ότι στην Τουρκία εκτιμάται πως υπάρχουν περί τα 2.5 με 3 εκατ. χαμηλά αμοιβομένων εργαζόμενων χωρίς ασφάλιση τότε, θεωρητικά, η επόμενη ημέρα μπορεί να βρει την χώρα με έναν αριθμό ανέργων που θα ανέρχεται στα 10 εκατομμύρια. Αν σε αυτά προστεθούν προνομιούχοι εργαζόμενοι που θα ενταχθούν στο κρατικό σχέδιο στήριξης αλλά που πρακτικά δεν θα εργάζονται ο αριθμός των πρακτικά ανέργων μπορεί να σπάσει το φράγμα των 12 εκατομμυρίων. Η Τουρκική Εθνοσυνέλευση προχώρησε με νομοσχέδιο –αναμένεται να ψηφιστεί- απαγόρευσης απολύσεων για περίοδο 3 μηνών με την επιλογή ανανέωσης του για ακόμη 3 μήνες. Αυτό πρακτικά σηματοδοτεί πως ένα μόνο μέρος των εργαζόμενων στη χώρα θα λαμβάνουν κρατικό επίδομα.

• Συστημική ανεπάρκεια της τουρκικής οικονομίας να καλύψει, σε κρατικό επίπεδο, τον πρακτικό διπλασιασμό της ανεργίας μέχρι το τέλος του χρόνου. Ζήτημα που σε συνδυασμό με την προβληματική σχέση Ερντογάν-ΔΝΤ, τα ανοικτά μέτωπα της Τουρκίας σε Συριακό και Λιβύη και τις προβληματικές αμερικανοτουρκικές σχέσεις, μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω ύφεση της τουρκικής οικονομίας εντός του 2021.

Σοϊλού εναντίον Αλμπαιράκ

Όποιος παρακολουθεί το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό στη Τουρκία γνωρίζει για την υφέρπουσα κόντρα Σοϊλού-Αλμπαϊράκ. Ο ισχυρός ΥΠΟΙΚ της Τουρκίας, Μπεράτ Αλμπαϊράκ και γαμπρός του Ερντογάν προβαίνει ήδη σε κινήσεις πολιτικής τοποθέτησης για την επόμενη ημέρα στην Τουρκία. Στον αντίποδα, ο Σοϊλού παραμένει εκ των προνομιακών υπουργών πολύ κοντά στον εσωτερικό κύκλο του Τούρκου Προέδρου ενώ παράλληλα –δεδομένου ότι δεν προέρχεται από τους κύκλους του AKP αλλά από τον εθνικιστικό χώρο- αποτελεί, λόγω ιδεολογικής αφετηρίας, και συνεκτικός κρίκος μεταξύ του AKP και του MHP της ιδιάζουσας αυτής συμπόρευσης στη κυβέρνηση των τελευταίων χρόνων. Η πρόσφατη συνεπώς παραίτηση του Σοϊλού αντικατοπτρίζει τόσο την δυναμική της αντιπαράθεσης των δύο αυτών εν δυνάμει «διαδόχων» του Ερντογάν όσο και ένα μήνυμα –με τη μορφή ενός false flag- του τελευταίου προς τον ίδιο του τον γαμπρό.

Σε κάθε περίπτωση, ο Σοϊλού βγήκε κερδισμένος από αυτόν τον γύρο και ενισχυμένος πολιτικά μιας και τον υποστήριξαν σε προσωπικό επίπεδο τόσο ο Τούρκος Πρόεδρος όσο και ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ωστόσο οι επιπλοκές που φέρνει στην τουρκική οικονομία η κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού αναδεικνύουν νέες δυναμικές πολιτικές διεργασίες που ενόψει του 2023 θα αποκτήσουν εξαιρετικό ενδιαφέρον για την Τουρκία και τον ίδιο τον Ερντογάν.

Του Γιάννη Ιωάννου