Στα ελληνόφωνα Μέσα η απομάκρυνση, του μέχρι πρότινος, ισχυρού ΥΠΕΣ της κυβέρνησης του GNA έγινε αντιληπτή μέσα από ένα πλέγμα ανάλυσης που δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με τις πραγματικές εσωτερικές δυναμικές στη Λιβύη αλλά ούτε και με την μεγάλη εικόνα.
Επί τούτου, ας ξεκαθαρίσουμε τι σημαίνει η απομάκρυνσή του από την κυβέρνηση Sarraj και πως διαμορφώνεται, αυτή τη στιγμή, η μεγάλη εικόνα στη σύγκρουση της Λιβύης. Αξίζει, αρχικώς, να ξεκαθαρίσουμε πως σε μια κοινωνία όπως αυτή της Λιβύης δεν υφίστανται οι έννοιες της καλής διακυβέρνησης. Τόσο εντός του LNA (με εξαίρεση τον ίδιο τον στρατάρχη Χάφταρ) όσο κι εντός του GNA η κυρίαρχη τάση αυτή τη στιγμή είναι η αίσθηση πως τα πράγματα έχουν κολλήσει σε ένα πολιτικό και στρατιωτικό αδιέξοδο. Αυτό συνεπάγεται πως δύο είναι οι βασικές προτεραιότητες τόσο των τοπικών δρώντων όσο και των εξωτερικών backers τους:
- Η επαναλειτουργία των πετρελαιοπηγών και η απρόσκοπτη λειτουργία τους, και
- Η ομαλή λειτουργία της κεντρικής τράπεζας της χώρας. Με πολλούς δρώντες πέριξ του Sarraj να επιθυμούν την άμεση αντικατάσταση του κεντρικού τραπεζίτη, Saddiq Kabir.
Αυτό που συνέβη εντός του GNA μετά τη συμφωνία εκεχειρίας της 21ης Αυγούστου είναι ενδεικτικό χωρών όπως της Λιβύης. Ο κόσμος απλά υπέφερε, εν μέσω Covid-19 και θερμοκρασιών που αγγίζουν τους 45 βαθμούς, από διακοπές ρεύματος κι έλλειψη πρώτων υλών. Την στιγμή δηλαδή που οι συγκρούσεις στον άξονα Jufra-Sirte διακόπηκαν, η καθημερινότητα στη Τρίπολη επέστρεψε σε αυτό που συμβαίνει σε αυτές τις χώρες: Στην αποκατάσταση των κρατικών χωρητικοτήτων, από την τοπική αυτοδιοίκηση μέχρι τις κρατικές υπηρεσίες, από τον Νόμο των militias, πραγματικότητα που εμπεδώθηκε με την χρήση πραγματικών πυρών εναντίον των διαδηλωτών στη Τρίπολη. Η χρήση τουρκικών militias (proxies από τη Συρία) σε συνδυασμό με την επέμβαση της RADA (της πανίσχυρης militia που υπάγεται απευθείας στο ΥΠΕΣ του GNA) επιτάχυνε την δυσαρέσκεια μεταξύ των δύο ισχυρών προσωπικοτήτων του GNA. Του Sarraj και του Bashagha, οδηγώντας ουσιαστικά τον πρώτο στο να «ροκανίσει», πολιτικά, τον δεύτερο. Επειδή στον ελληνόφωνο χώρο επικράτησε η αντίληψη πως «ο Bashagha θα έκανε πραξικόπημα εναντίον του Sarraj υποβοηθούμενος από την Τουρκία για να ελέγξει η Άγκυρα πλήρως την χώρα», ουδέν αναληθέστερο. Για την ακρίβεια η Τουρκία συμμετείχε στις πολιτικές κινήσεις, παρασκηνιακά, για την απομάκρυνση Bashagha για δύο λόγους:
- Tην συνεχή πολιτική απειλή που ο ίδιος σημειώνει εναντίον του πρωθυπουργού Sarraj, και
- Γιατί ο Fayez Mustafa al-Sarraj αποτελεί κόκκινη γραμμή για τον Ερντογάν. Είναι ο άνθρωπος που υπέγραψε το Μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης για τις θαλάσσιες ζώνες. Ως εκ τούτου, ενδεικτική της τουρκικής εμπλοκής στην απομάκρυνση Bashagha ήταν το ταξίδι του τελευταίου στη Τουρκία.
Συνεπώς δεν υπάρχει game-changing, τουλάχιστον ακόμη, συνέπεια από την απομάκρυνση Bashagha. O τελευταίος θα παραμείνει με επιρροή εντός του GNA παρά και την αντικατάσταση του νευραλγικού πόστου του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου. Ο νέος στρατηγός, Mohamed al-Haddad δεν απολαμβάνει ιδιαιτέρου σεβασμού μεταξύ των διαφόρων φιλο-GNA militias αλλά ούτε θα κατορθώσει να κερδίσει τις συνειδήσεις (hearts & minds) των οπαδών του Bashagha.
Πάμε τώρα στη μεγάλη, σημαντικότερη, εικόνα. Αυτό που καθίσταται σαφές είναι πως αυτή την στιγμή στο Λιβυκό κυριαρχούν τρεις τάσεις:
- Ο ισχυρός διαμεσολαβητικός, πολύ διακριτικά, ρόλος των ΗΠΑ μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας προκειμένου να εμπεδωθεί η εκεχειρία και να υπάρξει μια συμβολική, μέχρι τα τέλη Οκτώβρη (λόγω και των εκλογών στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο), αλλά πρακτική επί του πεδίου αποστρατικοποίηση της Σύρτης. Αυτό εξάγει πολλά συμπεράσματα όχι μόνο για τη Λιβύη αλλά και για τις επιμέρους ρωσοτουρκικές και αμερικανοτουρκικές δυναμικές. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε πως και η Μόσχα δεν είδε με αρνητικό μάτι την απομάκρυνση του υπέρμετρα φιλόδοξου, πολιτικά, Bashagha και επιθυμεί ουσιαστικά την τήρηση της εκεχειρίας
- Ο μελλοντικός βαθμός έκτασης/εγκαθίδρυσης της στρατιωτικής παρουσίας των Ρώσων και των Τούρκων στην περιοχή. Ο GNA μιλάει ανοικτά εναντίον της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας στο αεροδρόμιο της Qardabiyah και την ίδια στιγμή δεν επιθυμεί την παραμονή ή και ενσωμάτωση (όσο κι αν ακούγεται παράξενο στην ελληνόφωνη ανάλυση) των τουρκικών proxies. Εξάλλου, στον αντίποδα, εντός του LNA οι παλιοί «Γκανταφιστές» κάνουν ισχυρό comeback, δυναμική που δεν αρέσει ιδιαιτέρως στη Δύση και που ισοδυναμεί με την περαιτέρω εγκαθίδρυση των Ρώσων στη χώρα. Εδώ σημειώνεται και μια ιδιάζουσα ταύτιση των στρατηγικών στόχων τόσο του LNA όσο και του GNA, και τέλος
- Ο διαμεσολαβητικός ρόλος των ΗΑΕ τα οποία όσο κι αν δεν το προτάσσουν ανοικτά, συνομιλούν, απρόσκοπτα, με τον GNA.
Καταληκτικά να τονίσουμε πως παρά τις εσωτερικές τριβές εντός του GNA, τις σποραδικές συγκρούσεις με militias στη γραμμή του μετώπου Sirte-Jufra και τις εσωτερικές διαμάχες εντός του LNA, η Λιβύη δείχνει να έχει πάρει, ανεπιστρεπτί, τον δρόμο μιας ευαίσθητης ισορροπίας, όπου η διπλωματία θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο.
Το ζητούμενο για την ελληνική διπλωματία εδώ είναι να διαβάσει σωστά τις εξελίξεις και να διασφαλίσει τρόπο συμμετοχής σε μελλοντικές περιφερειακές ή διεθνείς διπλωματικές διεργασίες. Εξάλλου λόγω των αυξημένων εντάσεων στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών είναι πλέον πρόδηλο πως η Άγκυρα, αργά ή γρήγορα, θα μπορούσε να προχωρήσει σε ένα σενάριο «αδειοδοτήσεων» στις περιοχές που υπάγονται εντός του τουρκολιβυκού ΜoU περιπλέκοντας περαιτέρω την εξίσωση της ανατολικής Μεσογείου.
Του Γιάννη Ιωάννου