Στο Geopolitical Cyprus επισημάναμε από την πρώτη ημέρα των συγκρούσεων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ πως τα πράγματα δεν θα οδηγηθούν στην καλύτερη δυνατή έκβαση για την πλευρά της Αρμενίας και της μη αναγνωρισμένης οντότητας της Δημοκρατίας του Αρτσάχ. Από την αρχή της σύγκρουσης η ανάλυση και η κάλυψη της σύγκρουσης στον νότιο Καύκασο, από τους αναλυτές και τα ΜΜΕ στον ελληνόφωνο χώρο, επιδόθηκε σε… καταμέτρηση απωλειών τουρκικών drones –όπως ακριβώς προ ολίγων μηνών και στη Λιβύη λόγω της άμεσης εμπλοκής της Τουρκίας. Το αποτέλεσμα; Η αναπαραγωγή της αρμενικής, κακής, προπαγάνδας, η μη σωστή ανάγνωση των επιχειρησιακών και τακτικών εξελίξεων επί του εδάφους και, εν τέλει, η αποκοπή από την πραγματικότητα. Μετά ήρθε απλά η απογοήτευση για την ήττα των (σ.σ. πολύ γενναίων και φίλων του ελληνισμού σε Ελλάδα και Κύπρο) Αρμενίων.

Λίγες εβδομάδες μετά, η ανάλυση, στον ελληνόφωνο χώρο, ξανά έρχεται να ενσωματώσει τα όσα γράφονται και διαμείβονται διεθνώς ως προς τα συμπεράσματα του δίμηνου σχεδόν πολέμου στο Ναγκόρνο προκειμένου να υποδείξει τα διδάγματα τα οποία θα μπορούσε να αντλήσει η Ελλάδα σε περίπτωση σύγκρουσης με την Τουρκία. Σε αυτές τις αναλύσεις κυριαρχούν τρία ποιοτικά χαρακτηριστικά ως προς την συζήτηση:

• Mια, στα όρια του αυτιστικού επιπέδου, συζήτηση η οποία συνηθίζεται στα ελληνόφωνα Μέσα. Drones, αντι-drones, αντιαεροπορικά, μαχητικά αεροσκάφη, ηλεκτρονικός πόλεμος και λοιπές τεχνογνωσιακές πτυχές αραδιάζονται για να καταλήξουν σε μια συζήτηση περί εξοπλιστικών προγραμμάτων. Αυτό το επίπεδο ανάλυσης έρχεται να αποδόσει αμιγώς την ήττα των Αρμενίων στη χρήση των τουρκικών drones TB-2 Bayraktar καθώς και στη χρήση των loitering munition ισραηλινής προέλευσης που χρησιμοποίησαν οι Αζέροι. Η συζήτηση καταντάει να θυμίζει, για όσους θυμούνται, τις γνωστές τράπουλες «ΥΠΕΡ ΑΤΟΥ» όπου οι δύο παίκτες συνέκριναν τεχνικά χαρακτηριστικά από τανκς, μπουλντόζες, αεροσκάφη και… αμαξοστοιχίες προκειμένου να κερδίσουν μια μπάζα με τις κάρτες του αντιπάλου

• Μια συζήτηση, που αναλόγως το πολιτικό μετερίζι του καθενός, προσπαθεί να αναγνώσει το διεθνές περιβάλλον και που για την, φιλορωσική κατά κανόνα δημόσια σφαίρα στον ελληνόφωνο χώρο, ήρθε να ερμηνεύσει την αλλαγή του στάτους κβο στον Καύκασο ως προαποφασισμένη. Ανακάλυψαν μάλιστα τον… Ντούγκιν. Ναι, έναν τύπο που κανείς σοβαρός αναλυτής συγκρούσεων (ανεξάρτητος, ακαδημαϊκός ή μη) λαμβάνει σοβαρά υπόψη του. Η συζήτηση εδώ προσπάθησε να ερμηνεύσει την μη εμπλοκή της Ρωσίας στη σύγκρουση, υπέρ των Αρμενίων. Στον αντίποδα, μια μερίδα αναλυτών είδε στη περίπτωση του Γιερεβάν υπερβολική αυτοπεποίθηση, μαξιμαλισμό, εθνικισμούς, κοκ αγνοώντας επιδεικτικά πως α. Στην αρμενική στρατηγική κουλτούρα, ενός λαού που υπέστη γενοκτονία στον 20^ο αιώνα, η έννοια της ασφάλειας έχει συγκεκριμένο αποτύπωμα στη περίπτωση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και β. Πως στην αναζοπύρωση της σύγκρουσης αυτής, το Αζερμπαϊτζάν επιτέθηκε.

Και τέλος

• Μια συζήτηση για την έκβαση της σύγκρουσης στον νότιο Καύκασο (μιας τυπικής frozen conflict του λεγόμενου μετασοβιετικού χώρου) η οποία ανάχθηκε σε συγκριτική περιπτωσιολογία με την Ελλάδα και την Κύπρο –υπό το βάρος των εξελίξεων στο Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά. Συζήτηση η οποία καταλήγει στα ίδια, δομικά, λάθη με τα δύο ως άνω σημεία που επισημαίνουμε. Καταλήγει δηλαδή σε μια λανθασμένη ανάλυση σε στρατηγικό κι επιχειρησιακό επίπεδο λόγω των διαφόρων εξοπλιστικών πτυχών που παρατίθενται και σε μια παντελώς λανθασμένη διεθνοπολιτική ανάλυση του περιβάλλοντος της ανατολικής Μεσογείου. Η Ελλάδα και η Κύπρος δεν είναι η Αρμενία. Είναι δύο χώρες κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πολύ μεγαλύτερο leverage και ρόλο στην περιοχή με την Ελλάδα να είναι μάλιστα εκ των ιδρυτικών μελών του ΝΑΤΟ. Παρά τους επιμέρους παραλληλισμούς, τα επιχειρησιακά περιβάλλοντα σε Αιγαίο, Έβρο και Κύπρο διαφέρουν από τον νότιο Καύκασο. Πρόκειται για διαφορετικές περιπτώσεις.

Στις 29 Σεπτεμβρίου (δύο ημέρες μετά την αναζοπύρωση του πολέμου στο Ναγκόρνο) έγραψα στο Facebook –με αφορμή τα τουρκικά drones το κάτωθι:

Επειδή με αφορμή τα γεγονότα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ διακρίνω μια υπερβολή ως προς τους αριθμούς καταρριφθέντων assets της κάθε πλευράς και μια μεγάλη συζήτηση περί drones (της Τουρκίας).

Λίγα τεχνικά -όσο πιο απλά και κατανοητά γίνεται.

Η έννοια της αεράμυνας (anti-aircraft warfare) είναι μια σύνθετη έννοια, τεχνικά και στρατηγικά. Η ιστορική εμπειρία των πολεμικών συγκρούσεων από την απαρχή χρήσης ιπτάμενων Μέσων καταδεικνύει πως η έννοια της αεράμυνας είναι “Imperfect”.

Αυτό σημαίνει πως η αεράμυνα, διαχρονικά, δεν απέδειξε ποτέ απτά και θεαματικά αποτελέσματα επί των πεδίου (ακόμη και οι “γκαζοντενεκέδες” της Χαμάς διαπερνούν ενίοτε την ασπίδα του υπερσύγχρονου Iron Dome). Είναι μια δύσκολη κατάσταση να καταρρίψεις τα ιπτάμενα Μέσα του εχθρού και η βασική, στρατηγικά έννοια της ΑΑ, εδράζεται ακόμη στο να αποτρέψεις ή εμμέσως να προστατέψεις τα assets σου επί του εδάφους (κοινώς να κάνεις τον εχθρό να πετάξει από διαφορετική κατεύθυνση, να “αλλάξει τον τρόπο που εμπλέκεται”). Τα UAVs (drones) άλλαξαν άρδην τον τρόπο ανάπτυξης της αντιαεροπορικής άμυνας.

– Έχουν μικρό θερμικό σήμα συνεπώς προηγμένοι θερμικοί ανιχνευτές δεν μπορούν να τα ανιχνεύσουν

– Είναι κατασκευασμένα από συνθετικά υλικά που σημαίνει ότι δύσκολα εντοπίζονται από ραντάρ

– Ακόμη κι αν εντοπιστούν αυτό που πρέπει να συνοδεύει τον εντοπισμό τους είναι μια οπτική διάσταση προκειμένου να μπορείς να τα εμπλέξεις. Αυτό εξ’ ορισμού χρήζει σοβαρού Ηλεκτρονικού Πολέμου (EW) και προηγμένης Signal Intelligence (ELINT), και

– είναι φθηνά

Ακόμη κι αν επιλύσεις αυτά τα τρία βασικά θέματα, η ΑΑ σου οφείλει να αντιμετωπίσει την τακτική χρήση των drones. Σκεφτείτε ένα ζεύγος (όπως η χρήση των τουρκικών ΤΒ-2 στη Συρία) όπου το ένα καταδεικνύει στόχους και το άλλο, οπλισμένο, τους εμπλέκει. Τι καταρρίπτεις πρώτο; Πως προτεραιοποιείς την στρατηγική σου, επί του πεδίου, επιλογή πριν γίνεις… σκόνη; Συνεπώς καλό είναι να εξετάζουμε τις περιπτωσιολογίες, κάθε μία, ξεχωριστά και να μην υποπέφτουμε στο σφάλμα της σύνθεσης (και στην καθ’ ημάς υπερβολή) κάθε φορά που βλέπουμε την δράση των τουρκικών drones σε πεδία όπως αυτό της Συρίας, της Λιβύης ή, προσφάτως, του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Για τα πάντα υπάρχει απάντηση. Αρκεί να σκεφτούμε σεβόμενοι βασικές έννοιες.

Αυτό που ήθελα να τονίσω εδώ είναι και το ερμηνευτικό σχήμα που επεξηγεί καλύτερα γιατί οι Αρμένιοι ηττήθηκαν αυτή την φορά. Ο σεβασμός στις βασικές έννοιες. Έννοιες που εδράζονται στην στρατηγική αντίληψη και είναι διαχρονικές από τον Λίντελ Χαρτ στον Μάχαν κι από τον Κόλιν Γκρέι στον Αρόν και τον Φρίντμαν.

Οι Αρμένιοι δεν ηττήθηκαν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μόνο εξαιτίας των έμπειρων Τούρκων στρατιωτικών συμβούλων και των drones. Ηττήθηκαν εξαιτίας ενός συνδυασμού παραγόντων, ενός πλέγματος στρατηγικών προσλήψεων, που συνδέεται με:

1. Κακή ανάλυση του διεθνούς περιβάλλοντός τους, του timing και του πλαισίου της αναζοπύρωσης της σύγκρουσης
2. Κάκιστη, από στρατηγικής και τακτικής άποψης, διαχείρισης της σύγκρουσης επί του εδάφους. Στην εποχή των drones, των υβριδικών μορφών πολέμου και των social media, το αποτύπωμα της ήττας εξακολουθεί να είναι εδαφικό. Και στη λάσπη, το χώμα, την βροχή, τον καύσωνα και την σκόνη του εδάφους εξακολουθούν να προελαύνουν ομάδες πεζικού, μηχανοκίνητα τμήματα, αποσπάσματα ειδικών δυνάμεων και τεθωρακισμένα. Και σε αυτού του είδους τον αγώνα οι Αζέροι κινήθηκαν. Οι Αρμένιοι παρέμειναν στατικοί. Και για αυτό τον λόγο υπερκεράστηκαν με το στάτους κβο στην περιοχή να αλλάζει.

Ονομάτισα αυτό το GeoInsight «Τι ΔΕΝ θα μάθουμε» για να τονίσω ότι μια ολοκληρωμένη ανάλυση των διδαγμάτων από την ήττα των Αρμενίων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι πολύ σημαντική αν γίνει στο σωστό πλαίσιο για το στρατιωτικό apparatus σε Ελλάδα και Κύπρο. Και πολύ χρήσιμη. Στον αντίποδα αν συμβεί χωρίς ουσιαστική στάθμιση όλων των παραγόντων και με τους συνήθεις συναισθηματισμούς και έλλειψη αντικειμενικότητας τότε μπορεί να οδηγήσει στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση.

Μιλώντας τέλος, μόνο για την Κύπρο που μπορώ, θα ήθελα να τονίσω το εξής: Είδαμε τις, ομολογουμένως, συγκινητικές εικόνες των Αρμένιων στρατιωτών στο Αρτσάχ. Παππούς, πατέρας και γιος, τρεις γενιές, στο μέτωπο. Έφεδροι. Να δούμε όμως και κάτι άλλο: Και οι τρεις φορούσαν καλύτερο κράνος από το κράνος που χορηγεί η Εθνική Φρουρά στην εφεδρεία. Και καλύτερη εξάρτηση από αυτή του Πολέμου της… Κορέας, που, επίσης, χορηγεί η ΕΦ.

Του Γιάννη Ιωάννου